Encyclopedie van Noord Brabant

Anton van Oirschot (1985-1986)

Gepubliceerd op 20-10-2020

CHAAM

betekenis & definitie

gemeente in de Baronie van Breda. 2991 ha groot, met 3447 inwoners (1983), bestaat uit het dorp Chaam en de gehuchten Snijders-Chaam, Heikant, Hontgoor, Chaamdijk of Dinderdoor, Dassemus, Kalishoek. Klooster.

Leg en Meysberg. Chaam telde in 1620 circa 650 inwoners, van wie er toen reeds 60 protestant waren. Ligging: Chaam grenst in het noorden aan de gemeente Gilze-Rijen, in het oosten aan Gilze en Alphen c.a., in het zuiden aan Baarle-Nassau en het Belgische Meerle en in het westen aan Nieuw-Ginneken.Wapen: van lazuur beladen met drie kammen van goud. staande 2 en 1; het schild wordt ter weerszijden vastgehouden door een vogel van goud en geëkt met een kroon van goud bezet met dertien parels. (1817) Het is een zogenaamd sprekend wapen: Chaam is hier verbeeld in kam: de 13 parels zijn vermoedelijk de oorspronkelijke 13 gehuchten, die samen Chaam vormden.

Naam: vroeger ook voorkomend als Cambe en Chain; is ook wel in verband gebracht met de volksstam der Chamaven, die hier gewoond zou hebben.

Geschiedenis: Chaam is een zeer oud dorp in ’t Land van Breda; het wordt in de Salische wetten al genoemd als een van de maalsteden of plaatsen, waar de Franken in de 5e eeuw, met name in 422, vergaderden.

De heerlijkheid Chaam, die deel uitmaakte van het Land van Breda werd in 1243 door Godevaart IV, heer van Breda, in erfpacht gegeven aan een zekere Willem, vermoedelijk Willem van Breda, zijn neef, die wel werd verplicht de heer van Breda bij te staan in krijgstochten. Deze situatie bestond nog in 1290; later werd Chaam echter weer bij het Land van Breda gevoegd. Het dorp heeft veel te lijden gehad van oorlogen en plunderingen vooral in 1624. toen Spinola hier met zijn troepen legerde. Op de Leg onder Chaam zou vroeger een klooster hebben gestaan die vele landerijen bezat; een boerderij hier en daardoor een buurtschap staat nog bekend als Het Klooster.

De kerk van Chaam stamde uit de 13e eeuw, de toren werd er later bijgebouwd, naar de overlevering zegt uit de opbrengst van de bedevaart van St.Antonius. De kerk had Alphen als moederkerk, zij werd in 1463 een zelfstandige parochie, die door de Abdij van Tongerlo werd bediend. Deze abdij had hier ook vele goederen in bezit. De kerk werd echter in 1643 door de protestanten in bezit genomen, toen hier ook de eerste predikant werd beroepen. Zij namen ook de Maria en Lucia-kapel in Snijders-Chaam in bezit. De katholieken zouden eerst in 1841 weer een eigen kerk krijgen, die in een tuin in de kom van het dorp werd gebouwd.

In 1842 werd deze kerk in gebruik genomen, evenals een daarbij gelegen huis als pastorie. De abdijheren van Tongerlo hebben Chaam tot 1834 bediend: later kwamen er wereldlijke geestelijken. Middelen van bestaan: Chaam is zeer lang een typisch agrarische gemeente gebleven, later kwam daarbij veel tuinbouw'.

Monumenten: NH Kerk, oorspronkelijk een 16e eeuwse kruiskerk, aanvankelijk katholiek; de toren werd in 1944 door de Duitsers tijdens de bevrijding opgeblazen. De kerk werd in 1950 weer hersteld. De torenbekroning bleef als een monument naast het bedehuis liggen. De school van Chaam, eveneens een monument, werd echter in 1983 zonder van de beschermende lijst te zijn afgevoerd, gesloopt.

Recreatie: Chaamse bos 1245 ha; Prinsenbos en St.Annabos; vennen: Putven, Vorsterven, het Meer;

Sport: Bekend is de wielerronde Acht van Chaam, waarvoor reeds in 1898 de grondslag werd gelegd; de eerste echte Acht van Chaam werd in 1933 gereden (zie: Acht van Chaam). De gemeente Chaam is aangesloten bij het Stadsgewest Breda, opgericht in 1975 als voortzetting van het uit 1971 stammende rayon Breda.

Overheidsinstellingen: gemeentehuis, Raadhuisplein 1; postkantoor, Gilzeweg 1, rijkspolitiebureau.

Onderwijs: kleuter- en lagere scholen. Sportaccommodaties: sportvelden; handboogen kruisboogschutterijen; wielerwedstrijden, w.o. de beroemde Acht van Chaam in de eerste week van augustus.

Legende: OLV ter Sneeuw, het beeld van Onze Lieve Vrouw ter sneeuw stond in die plaats op een heuvel. Toen het er ging sneeuwen, bleef het rondom het beeld op onbegrijpelijke wijze droog.

Bron: T. E. van Goor: Stad en Land van Breda, 1744; J. Krüger: Kerk. gesch. Bisdom Breda, ca. 1875: P. G. Bins, Toer. gids, 1965.