Reeds voor de Tweede Wereldoorlog bestonden er in Noord-Brabant vage plannen om tot een beroepsorkest te komen. Alleen in Tilburg bestond een semi-beroeps stedelijk orkest, aanvankelijk onder leiding van Stan Donders van Eyck, later onder Louis Toebosch.
Dit orkest moest echter wijken voor een vanuit het provinciaal bestuur opgezet Brabants orkest. Aanvankelijk werd hiervoor een speciale commissie in het leven geroepen, al spoedig gevolgd door de stichting Vrienden van het Brabants Orkest. In februari 1949 werd in Oosterhout het eerste kamermuziekconcert gegeven door de kleine kamermuziekgroep, die de kern zou worden van het latere Brabants Orkest. Op 6 mei 1950 werd het eerste symphonie-orkest geïnaugureerd op een galaconcert in ’s-Hertogenbosch. De eerste optredens vonden plaats in mei en juni 1950 in Eindhoven, Tilburg, Breda, Helmond, Bergen op Zoom, Roosendaal, Oosterhout, Oss en Oudenbosch. Op 5 oktober 1950 werd door de Stichting Vrienden van het Brabants Orkest besloten over te gaan tot vorming van een afzonderlijke stichting Het Brabants Orkest.
Het bestuur werd gevormd door drie leden van de Vrienden en vertegenwoordigers van provincie en de vier grote subsidiërende Brabantse gemeenten. Breda, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg. Begonnen werd met 33 musici, onder wie ook enkele beroepsmusici van het Tilburgs Stedelijk Orkest.Het Brabants Orkest telt momenteel circa 80 musici. Sinds het begin van de zeventiger jaren heeft het orkest een ontwikkeling doorgemaakt die verbreding van de muziekpraktijk heeft teweeg gebracht. Het Brabants Orkest wordt in stand gehouden door de provincie, de gemeenten Breda, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg met steun van het rijk.
Door het orkest werd hoge prioriteit toegekend aan specifieke benadering van de schooljeugd, openbare repetities, populaire en familie-concerten; aan keuzeprogramma’s samen te stellen door publiek, avant-garde-concerten, samenwerking met pop en jazz, promenadeconcerten in sporthallen e.d.; aan serviceverlening aan koren, het opnemen van amateurkoren in eigen series; aan optredens in de regio’s door middel van koffieconcerten, samenwerking met het Brabants Conservatorium en de Brabantse Muziekscholen, alsmede met de Brabantse harmonie- en fanfaresector. Van deze plannen is tot op heden een niet gering aantal blijvend of incidenteel gerealiseerd.
Het rijk draagt bij in de salariskosten van 72 orkestmusici in Brabant, terwijl de Brabantse subsidiënten al sindsjaren 8 musici extra geheel voor hun rekening nemen om de beoogde spreiding in bereik en aanbod mogelijk te maken. Het Brabants Orkest is een actief reis-orkest met ongeveer 160 podiumbeurten per jaar, waarvan slechts 30 in de standplaats ’s-Hertogenbosch, waar het in het Sweelinckhuis is gevestigd. Uit het orkest zijn verschillende actieve kamermuziekensembles ontstaan. Het Brabants Kamerorkest, ontstaan uit dezelfde gelederen, geniet grote bekendheid en is vooral daar actief waar het volledig bezette symfonieorkest minder goed kan worden ondergebracht.
Het Brabants Orkest is in Nederland en België regelmatig voor de radio te beluisteren en maakte ook verschillende grammofoonplaten. Stichting Vrienden van Het Brabants Orkest De Stichting Vrienden van het Brabants Orkest, opgericht in 1947, kan dankzij de hulp van Brabantse gemeenten, bedrijven en particulieren, de voor Het Brabants Orkest onontbeerlijke steun verlenen.
Deze stichting draagt o.m. bij in de concertexploitatie van Het Brabants Orkest, steunt het Brabants Kamerorkest, geeft grammofoonplaten uit enz. Deze stichting heeft ook het instrumentenfonds van Het Brabants Orkest in het leven geroepen om de aanschaf van vaak zeer kostbare muziekinstrumenten mogelijk te maken.
De eveneens in het Sweelinckhuis te ’s-Hertogenbosch gevestigde Stichting Karei Bouman, opgericht in 1969, heeft tot doel ter bevordering van de muziekcultuur in Noord-Brabant bijzondere bijdragen te verstrekken aan ieder in Brabant woonachtig of uit Brabant afkomstig muzikaal talent, dat qua leeftijd nog in staat moet worden geacht carrière te maken als vocalist of instrumentalist en in uitzonderingsgevallen als componist of dirigent.
Bron: Bijdrage Het Brabants Orkest; 1982 Provincie Noord-Brabant Nota Culturele Zaken ’77; F. van Amelsvoort in Het Nieuwe Brabant, 1955.
