Encyclopedie van Noord Brabant

Anton van Oirschot (1985-1986)

Gepubliceerd op 20-10-2020

BLADEL EN NETERSEL

betekenis & definitie

gemeente met 9505 inwoners (1983) en een oppervlakte van 3332 ha; bestaande uit Bladel, Het Bosch, Egypte, Franse Hoef, Helleneind, Hofstad, Netersel (als kerkdorp), Ter Vorsel. Wapen: 1817: in blauw twee schuingekruiste gouden sleutels.

Geschiedenis: Bladel is een van de Acht Zaligheden, samen met Duisel, Eersel, Hulsel, Knegsel, Netersel. Reusel en Steensel. In het begin van de 10e eeuw zou het dorp voorkomen als Pladella, later als Bladele en Bladeella. Toch komt de naam Bladel reeds in een handschrift van 1280 voor. In 922 gaf Karel de Eenvoudige, koning van Frankrijk, in Pladella villa aan graaf Dirk van Holland ten geschenke „Hollant ende die kerck ’t Egmonde met hoeren toebehoren”, etc. In een onuitgegeven oorkonde zou Jacob van Maerlant in de 13e eeuw geschreven hebben: ,,Tote Bladele tere stede Een dorp dat up de Kempene staet”.

Ook door Melis Stoke wordt in die zin Bladel genoemd. Er zou in Netersel een kasteel of slot hebben gestaan van de vorst; in 1340 gaf hertog Jan III van Brabant zijn huizing te Netersel, met alle goederen daartoe behorende, aan de Abdij van Postel. Te Netersel bestond ook een slotkapel, waarvan de hertogen het begevingsrecht bezaten. Postel kreeg ook rechten in Bladel via de Abdij van Tongerloo, de Abdij van Echternach en van enkele adellijke personen gedurende de 13e en 14e eeuw. In 1400 werd Bladel met Netersel, Reusel en Arendonk onder het hoofdschoutambt van Antwerpen en onder het ambacht Herentals geplaatst. Hierdoor zijn na 1648 meningsverschillen ontstaan wie de rechtsmacht mocht uitoefenen. Eerst in 1785 bij de Vrede van Versailles deed keizer Jozef II afstand van Bladel en Reusel; beide dorpen gingen toen over naar (het latere Noord-)Brabant.

De kerk van Bladel, met de H.Petrus als patroon (wiens sleutels in het gemeentewapen staan afgebeeld), is de moederkerk van Netersel. De kerk wordt reeds genoemd in 1173; het benoemingsrecht van de pastoors behoorde aan het kapittel te Oirschot. Na 1648 werd ook de Bladelse kerk gesloten; de katholieken hebben later gebruik gemaakt van een schuurkerk op de Varkensmarkt, totdat zij in 1818 hun oude kerk weer in gebruik konden nemen.

In 1863 werd het eerste gemeentehuis gebouwd, dat in de zeventiger jaren door een nieuw raadhuis vervangen werd.

Bestaansbronnen: Vanouds legt het grootste deel van de bevolking zich toe op de landbouw, evenals in de omliggende dorpen. Daarnaast werden wel enkele bedrijven opgericht. Onder meer kende Bladel twee windmolens en een waterwindmolen, smederijen en een leerlooierij. In de tweede helft van de 19e eeuw werden hier en in de omgeving sigarenfabrieken opgericht. Deze nijverheid werd in Bladel begonnen door J. Meyer. Al spoedig waren er ongeveer tien fabrieken, die omstreeks 1890 tot een produktie kwamen van vijf miljoen sigaren.

Tot circa 1930 overheersten de landbouw en de sigarenindustrie, later gevolgd door metaal-, glas- en confectie-industrie. In 1959 werd de gemeente aangewezen als ontwikkelingskem. Middelen van bestaan: Rond 1910 was circa 66% van de beroepsbevolking in de landbouw en 16% in de sigarenindustrie werkzaam; in 1930 was dat resp. 42% en 32%. In 1980 was het inwoneraantal gestegen tot 4945, waarvan 19,7% in de landbouw en 47,3% in de industrie werkzaam is. De aanwijzing van Bladel tot industriekern voor de Kempen werd gezien als een erkenning door de nationale overheid. Door vestiging van middelgrote en kleine bedrijven kwamen er 900 extra arbeidsplaatsen.

Recreatie etc.: De gemeente beschikt over een gemeenschapshuis, openb.bibl., sportpark, sporthal en onoverdekt zwembad. Voor rustige recreatie: 800 ha bos en heide. In de gemeente zijn drie campings.

Monumenten: Achter de RK kerk uit 1926, die de oude parochiekerk verving, staat nog de toren van de vroegere kerk uit de eerste helft van de 15e eeuw. De romp en de steunberen zijn met spaarvelden versierd.

Bladel heeft nog een hervormd kerkje, een zaalkerkje uit 1820. De katholieke kerk van Netersel heeft nog 15e eeuwse beelden en een doopvont en 18e eeuwse kruisweg en beelden.

De gemeente Bladel c.a. is aangesloten bij het Streekorgaan Kempenland, waarmee in 1970 werd begonnen.

Overheidsinstellingen: Gemeentehuis, Markt 21, Bladel; groeps- en rayonbureau rijkspolitie, Markt 6, Bladel; postkantoor, Europalaan 79, Bladel; Waterschap De Dommel.

Onderwijs: in Bladel en Netersel; vier kleuterscholen; vijf scholen voor basisonderwijs, w.v. een in Netersel en een dependance; een MLKschool; een lomschool; huishoudschool van de NCB; een lagere agrarische school; scholengemeenschap HAVO-MAVO met dependance; een technische school; LMO-avondcursus. Sportaccommodaties: Sporthal ’t Spant er; sportpark w Bladella.

Wieg van Holland, Bladel werd zo genoemd, omdat in het kasteel „Pladella Villa” de Frankische koning Karel de Eenvoudige in 922 aan graaf Dirk I van „Holland ende die Kerck ’t Egmonde”: Kennemerland ten geschenke gaf. Er zijn later nooit restanten van dit kasteel teruggevonden.

Bron: Th. Welvaarts: Gesch. van Bladel en Netersel, 1890; P. G. Bins: Toeristen-gids, 1965; Inform. gemeente, 1982; Historie van Bladel, 1962.