gemeente in Zuid-Oost-Brabant, omvattende de dorpen Best, Batadorp en Wilhelminadorp, alsmede de gehuchten Aarle en Vleut.
Best telt 18.930 inwoners (1983) en is 3577 ha groot. Het werd na afscheiding van Oirschot in 1819 een zelfstandige gemeente. Het is een van de elf gemeenten, die samen de agglomeratie Eindhoven vormen. Best grenst aan Liempde, Sint-Oedenrode, Son en Breughel, Woensel (Eindhoven) en Oirschot.
Wapen: 1980, in rood Sint-Odulphus van zilver.
Vanaf 1819 voerde Best de figuur van de patroonheilige als zegel; eerst in 1838 bleek, dat het door Best gekozen wapen nooit ter goedkeuring aan de koning was toegezonden. In 1949 werd opnieuw de wapen-kwestie aangeroerd. De Hoge Raad van Adel hechtte geen goedkeuring aan de nog steeds als gemeentewapen gevoerde zegelafbeelding van St.Odulphus, als zijnde symbool van een kerkelijk en niet van een burgerlijk bestuur. Eerst in 1980 ging de Hoge Raad overstag.
Geschiedenis: Uit opgravingen is gebleken, dat een gedeelte van Best, vooral de Aarlese Heide aan de zuidwest kant van de gemeente, reeds vanaf 10.000 v.Chr. werd bewoond. De meeste prehistorische vondsten zijn van latere eeuwen. Er werden o.m. een grafheuvel uit de oude bronstijd (uit 1700-800 v.Chr.) teruggevonden, alsmede vondsten van de Hallstattcultuur, van 800-400 v.Chr. Bovendien werden resten gevonden uit de La Têne-tijd, 500 v.Chr tot begin jaartelling, waaronder vele urnen van Keltische en Germaanse oorsprong. De eerste geschreven geschiedkundige gegevens stammen uit omstreeks 775 over St.Odulphus. Deze zou omstreeks 805 de eerste pastoor van Oirschot worden. Later zou hij als missionaris in Friesland werkzaam zijn.
De geschiedenis van Best van voor 1819 hangt nauw samen met die van de heerlijkheid Oirschot, waarvan het deel uit maakte. De hertogen deelden de heerlijke rechten voor de helft met de heren van Oirschot, o.m. de geslachten van Leefdaal, van Petershem, van Merode en Sweerts de Landes. Volgens overlevering zou in het begin van de 15e eeuw op de plaats van het geboortehuis van St.Odulphus in Best een kapel zijn gebouwd, die in 1437 als rectoraatskerk werd erkend. In 1497 kreeg de kapel een eigen rectoraat, dat in 1553 werd omgezet in een pastoraat.
In 1648 werd de kerk door de gereformeerden in gebruik genomen. Na 1672 werd een schuurkerkje door die van Best gebruikt. In 1795 werd de oude kerk door de katholieken teruggenomen.
Nijverheid: In de omgeving van Best vindt men het midden-Brabantse beekdallandschap met hoge populieren, die de grondstof leveren voor de klompennijverheid. Tot circa 1910 vormden de landbouw en het maken van klompen de belangrijkste middelen van bestaan. In 1900 telde Best zelfs 83 klompenmakerijen; in 1982 nog zes met sterk gemechaniseerde arbeid. Door de uitstekende weg-, spoorweg- en waterverbindingen maakte Best sinds de jaren ’20 en vooral na 1945 een snelle ontwikkeling door. In 1933 vestigde zich in deze gemeente de (Tsjechische) Bata Schoenenfabrieken, waarbij zelfs een eigen Batadorp werd gebouwd. Later kwam daar aan het Wilhelminakanaal nog het Wilhelminadorp bij.
Tot de belangrijkste industriële bedrijven behoren thans die op het gebied van elektronika, bouwnijverheid, grafische industrie (o.m. de technische afdeling van Brabant Pers) en die van schoenen en leer (1982).
In de buurtschap Aarle staat de Sint-Annakapel, gebouwd in 1628, herbouwd in 1837 en in 1951 hersteld. Zij bevat een 18e-eeuws beeld van Sint-Anna te Drieën.
In de burgerzaal van het moderne gemeentehuis hangt een opmerkelijk astronomisch uurwerk, dat behalve de tijd ook de stand van enkele hemellichamen aangeeft.
In Best bevindt zich het klompenmuseum De Platijn.
In de bossen langs de weg naar Son ligt het Joe Mann-openluchttheater, genoemd naar een Amerikaanse bevrijder, die zijn leven offerde voor zijn kameraden.
Best beschikt verder over een openluchtzwembad Dolfijn, twee sportparken en een sporthal.
Er zijn thans drie parochies, St.Odulphus, St.Antonius-Avondmaal, en St.Lidwina. De hervormde en gereformeerde gemeenten hebben de beschikking over een gemeentecentrum in Best.
De gemeente Best is aangesloten bij de Agglomeratie Eindhoven.
Overheidsinstellingen e.d.: gemeentehuis, Raadhuisplein 1; rijkspolitiebureau, H.Hartstraat 22; postkantoor, Raadhuisstraat 300. Nutsbedrijven: Gas: Gemeentelijk Gasbedrijf; water: Waterl.mij Oost-Brabant; elektriciteit: PNEM, Molenstraat 1; NS-station, Stationsstraat; Industrieterrein Breeven.
Onderwijs: elf kleuterscholen; tien scholen basisonderwijs; een scholengemeenschap HAVO, MAVO, IHNO.
Sportaccommodaties: Sportpark Naasten Best; sportpark De Leemkuilen; tennis-hockey-paviljoen Randweg.
Best, Gattenkijkers, mensen uit Best worden zo spottend genoemd omdat daar nogal wat klompenmakers wonen en die moeten bij het uithollen van een blok hout steeds in het gat kijken.
Bron: Gemeentegids 1981; inf. gemeente Best.
