Zeer oud herkauwend huisdier. Gehouden, nu eens meer om de melk, dan om de wol.
Ook het vlees was van waarde, en later op het zand vooral ook de mest der heide-S.en (’s nachts in de S.s-kooien opgevangen) . Heide-S.en zijn in Frl. haast verdwenen: kunstmest maakte hun mest overbodig; door ontginning verdween hun natuurlijke graasterrein, de heide. Het heide-S. was uiterst sober en gaf slechte, harige wol.
Fr. melk-S.cn en moderne Texelse worden nog gehouden in Frl. Het Fr. melk-S. betekent weinig meer en wordt meest georganiseerd gefokt (Fr.
Melk-S.en-Stamboek). Het is wit, schraal, hoogbenig, platribbig met een scherpe rug en weinig bevleesd afhangend kruis; levert per jaar wel 150-500 kg melk van vrij hoog vetgehalte; zeer vruchtbaar: vaak drielingen, ook wel vierlingen; wol van goede kwaliteit, maar vaak niet veel (kale buik en benen).
Vrij sober, eist op goede grond, in niet te grote koppels, weinig krachtvoer.Het oorspronkelijke Texelse S. was een melk-S., vrij nauw verwant aan het Fr. melk-S. Door kruising met Engelse rassen is dit type verdwenen. Uit de, aanvankelijk teleurstellende, kruisingen is door voortdurende selectie het moderne Texelse S. ontstaan, sedert 1921 in Frl. georganiseerd gefokt (Texelsch .S.ere-Stamboek). Ook voor de niet-geregistreerde .S.en-stapel wordt veel gevraagd naar stamboekrammen van Texels ras, zodat dit grote invloed heeft. De moderne Texelaar is een vlees-wol-S.: wit, kort, breed, voldoende diep, prima ontwikkeld achterstel (beste bouten). De verhouding in opbrengst vlees tot wol is ca. 6:1.
Op jeugdige leeftijd geeft het prima vlees met weinig vet (vooral in Parijs zeer gewild). ‘Verder is de wol van zeer goede kwaliteit, gemiddeld van rammen ca. 6 kg, van ooien ca. 5 kg, meest gebruikt voor breigarens en dekens. De Texelaar is vroeg rijp en vruchtbaar (meest tweelingen); sober en zeer sterk: kan het hele jaar buiten zijn. Dit vleeswol-S. wordt in Frl. steeds meer gehouden (men heeft -voor melken geen volk genoeg); het vlees wordt goed betaald. Gemiddeld kunnen acht S.en op een ha grasland een netto-overschot van ƒ 400-450 leveren. De rendabiliteit der S.en-houderij is relatief zeer gunstig, vooral doordat ze weinig arbeidsloon vraagt. Verder is het S. een ‘weideverbeteraar’: het ruimt boter- en paardebloemen op; graast 'bossen’ af, die de koeien laten staan; het trapt in de winter vertrapt weiland met ‘gouden voetjes’ weer vast.
De bronsttijd valt in de herfst en de draagtijd is 21 weken. Frl. is de tweede S.e M-prov. van Nederland. -> Compendium, Het landschap van Friesland.
AANTAL SCHAPEN PER GEMEENTE IN MEI 1955 Achtkarspelen 1166 Le euwarderadeel 1673 Ameland 1560 Lemsterland 660 Baarderadeel 3082 Menaldumadeel 2456 Barradeel 1530 Oostdongeradeel 2944 Het Bildt 2365 Ooststellingwerf 518 Bolsward 385 Opsterland 1361 Dantumadeel 1600 Rauwerderhem 1004 Dokkum 248 Schiermonnikoog 25 Doniawerstal 2501 Sloten 65 Ferwerderadeel 6501 Smallingerland 1075 Franeker 729 Sneek 639 Franekeradeel 3060 Staveren 275 Gaasterland 1367 Terschelling 790 Harlingen 439 Tietjerksteradeel 2459 Haskerland 1626 Utingeradeel 1359 Heerenveen 1246 Vlieland — Hemelumer Oldeferd 2184 Westdongeradeel 3718 Hennaarderadeel 2631 Weststellingwerf 1336 Hindeloopen 149 Wonseradeel 6480 Idaarderadeel 1429 Workum 1505 Kollumerland 3690 Wymbritseradeel 3531 Leeuwarden 1743 Ijlst 62 Totaal aantal schapen in Friesland in mei 1955 75166, in Nederland: 380792; in mei 1957 resp. 107248 en 485089.
Schapenstamboeken. Verenigingen, die de S.e»-fokkerij willen bevorderen, in het bijzonder door het aanleggen en bij houden van stamregisters. Er waren oorspronkelijk in Frl. drie stamboeken. Het oudste in Frl., het Lincoln S.era-Stamboek, opgericht 1907, is verdwenen. Het Fr. Melk-S.ew-Stamboek, opgericht 1909, heeft thans nog slechts 24 leden.
De meeste belangstelling trekt het Texelse S. Het Texelsch S.enStamboek in Frl., opgericht 1922, telt 289 leden.
