De P.b. in Frl. is wrsch. ook in deze eeuw groter dan in sommige andere agrarische gebieden. Een enquête over wat men leest in en vasthoudt van de krant bijv., zou interessant zijn.
Vast staat wel, dat de P.b. in de 19de eeuw feller was. Deze is echter niet te isoleren van andere interessen: de verlichting had mensen meegesleept, het Réveil later ook.
Beide geestesstromingen hadden consequenties voor de gemeenschap, dus voor de politiek. Zowel liberalisme als (later) socialisme hangen samen met het eerste, de rechtse groeperingen met het tweede.Bekend is de Fr. geestdrift voor ‘het beginsel’ en Kuypers woord tot Colijn, die in Frl. spreken ging: ‘Spreek maar over het beginsel, dan krijg je de Friezen mee! ’ Schijnbaar in strijd hiermee is de neiging tot persoonsverering. Merkwaardigerwijs betreft deze echter juist mensen, in wie men (terecht of ten onrechte) een beginsel gepersonifieerd ziet: Domela Nieuwenhuis, Troelstra, Kuyper, Talma, Kiès. Juist in Frl. sloegen door allerlei oorzaken de landbouwcrisissen harder toe dan elders en openden de ogen voor de noodzaak van politiek, terwijl de nood er een levenszaak van maakte. Ten slotte bevorderde overal het districtenkiesstelsel de P.b. en sloot in Frl. bijzonder aan bij de autonome Fr. geschiedenis.
Ook in Frl. is de P.b. gaan tanen door oorzaken, die elders evenzo werkten: het veranderde kiesstelsel, het verminderen van de beginselpolitiek ten gunste van economisch specialisme, de civilisatie, die meer verbreedt (en vervlakt) dan verdiept.
Kamer 1952 Raad 1953 Staten 1954 Kamer 1956 Staten 1958 pct. pct. pct. pct. pct.
P.v.d.A 91 006 36,6 90 368 36,9 90 503 37,2 103 251 40,9 93 361 37,6
A.R.P 56 663 22,8 54 223 22,2 55 927 23,0 55 554 22,1 55 463 22,3
C.H.U 40 554 16,3 41 094 16,8 42 282 17,4 40 285 16,0 43 197 17,4
V.V.D 21 505 8,6 21 831 8,9 20 754 8,5 21 159 8,4 26 285 10,6
K.V.P 16 563 6,7 15 857 6,5 16 805 6,9 17511 6,9 17 398 7,o
C.P.N II 459 4,6 9038 3,7 8 228 3,4 8 887 3,5 8386 3,4
V.D.B — — — — 2587 1,0 -— — .—-
G.P.V 2 542 1,0 1853 0,8 2 593 1,0 2 550 1,0 2 664 i,1
S.G.P 2 084 0,8 8ll 0,3 I 459 0,6 1853 o,7 i 555 0,6
Soc. Unie 2 866 1,2 I 323 o,5 2 522 1,0 — — Totaal geldig 248 622 244 648 243 660 252 371 248 309
