(Fr.: mole, moune). Na 1550 kwamen M.s in Frl. voor.
Begin 19de eeuw het maximum: ruim 2400. In W.O.
II werden in Frl. geteld ca. 30 industrie-ikf.s en ca. 225 water-Af.s. Het M.-bezit was op 1.9.1957: ii industrie- en 69 water-Af.s in bedrijf, buiten werking: 16 industrie- en 50 water-M.s. Molencommissie.
Ingesteld door Ged. Staten 11.9. 1946 om hen voor te lichten over instandhouding vanM.s van waarde. Tot 1.1.1958 trok het prov. bestuur hiervoor in totaal uit / 38 200. Bij verordening van prov. staten (1955) is het verboden, een M. zonder toestemming van karakter of bestemming te doen veranderen. Met steun der prov. zijn hersteld: 14 industrie- en 25 water-M.s. zie Monumentenzorg, Restaureren.
Molenkrite (Fr.: mounekrite). Bemalingsgebied van een water-lW. (evt. windmotor), dat niet in waterschap, veenpolder of particuliere polder is ondergebracht. zie Krite.
Een M.-krite omvat meestal het land van één boerderij en iets van de omgeving. De M. is eigendom van de grondgebruiker (eigenaar of pachter boerderij). Voor bemaling van niet tot de boerderij behorend land wordt jaarlijks een vast maalgeld per pondemaat aan de boer betaald, maar geen bijdrage in werkelijke bedienings- en onderhoudskosten van de M. Bij wisseling van pachter neemt de nieuwe pachter de M. tegen taxatiewaarde over.
Molentypen. Onder de water-M.s vallen enkele typen te onderscheiden, zoals de achtkant of muonts (bovenkruier), de spinnekop (standermolen in miniatuur), de jasker (schroefas is tevens wiekenas). Tot na 1800 kwam in Frl. veelvuldig de scheprad-IW. voor, een spinnekop met schoepenrad buiten de M., waarvan de laatste (Hemrikspolder bij Huizum) door de Fr. Mij. van Landbouw onder Rijperkerk is opgesteld. Onder Langweer ziet men enkele aanbrengertjes, het igde-eeuwse Noordhollandse weidemolentje. Koren- en houtzaag-JW.s hebben geen afwijkende typen, sinds de weinige wip-JVf.s (spinnekop op stelling) verdwenen. Modellen op Stania-state.
