(in Latijnse bronnen: districtus). In de M.E. een rechtsdistrict met hoogste jurisdictie.
Na splitsing van sommige sedert 1200 heten ze ald deel (antiquus districtus), in tegenstelling tot de nieuwe delen, de latere grietenijen. Het land had een gerecht, mena landis warf of hagera warf (tegenover de lagere, latere deelswarf). zie Werf.Westergo kende drie landen: Franeker (waaruit de vijf delen: Franekeradeel,Baarderadeel,Barradeel, Hennaarderadeel enMenaldumadeel), Wildinge (later Wonseradeel) en Weinbregge (later Wymbritseradeel). Oostergo (zie Go) stond gelijk met één land, identiek met Wininge (zie Wynyma Wilkerren), met als hoogste beroepsinstantie de achtene. Sedert ca. 1250 bestond Oostergo uit zesdelen: Dongeradeel (later Oost- en West-), Ferwerderadeel, Dantumadeel (waaruit Kollumerland), te zamen de noordelijke niogene, terwijl Leeuwarderadeel, Idaarderadeel (waaruit Rauwerderhem) en Tietjerksteradeel (waaruit wrsch. Smallingerland) de zuidelijke niogene of Leppa vormden.
Zie: Ph. Heek, Die altfriesische Gerichtsverfassung (Weimar 1894), 123 e.v.; B. vi (1944), 4-11; M. P. van Buijtenen, De Leppa (Dokkum 1944), 7-22.
