In Groningen waren voor WOII in bijna elk groter dorp en elke stad synagogen te vinden. Een synagoge functioneert als huis van samenkomst voor de joodse gemeenschap, vooral op de sabbat en de feestdagen.
Elke joodse dag wordt gerekend van zonsondergang tot zonsondergang, zodat m.b.t. de sabbat men op vrijdagavond en gedurende de zaterdag bijeenkomt. Een synagogedienst kan alleen volledig doorgang vinden met een aantal van tien mannen. Iedere synagoge is naar Jeruzalem gericht en letterlijk 'georiënteerd’, naar het oosten gericht. Aan de oostmuur bevindt zich een kast met perkamenten rollen waarop de tekst van de Tora of Leer van Mozes staat geschreven, de eerste vijfhoeken van het Oude Testament. De rollen zijn omkleed met mantels en dragen schilden en kronen als versieringen.Groningen kende karakteristieke dorpssynagogen die bijv. in Bourtange en Appingedam nog te zien zijn. Winschoten had een grote, joodse gemeenschap met een synagoge in de Bosstraat. Na WOII werd deze synagoge een kerk waarover Saul van Messel enkele navrante gedichten heeft geschreven. Met de herinrichting van de vesting Bourtange werd ook de synagoge gerestaureerd, opnieuw ingericht en op 3 april 1989 geopend. Eens per jaar worden daar diensten gehouden ter gelegenheid van Chanoekka of het Inwijdingsfeest in december. De stad-Groninger synagoge is het tweede gebouw op een plaats aan de Kleine Folkingestraat vlakbij het Zuiderdiep.
Het bestaande gebouw werd op 23 maart 1906 ingewijd en bood plaats aan meer dan 700 personen. Een jeugd- en dagsynagoge werd nog op 31 maart 1940 in de Folkingedwarsstraat geopend, maar dat gebeurde al bij naderend onheil. In 1943 werden beide synagogen gesloten. Na de bevrijding in 1945 hield een Canadese rabbijn een eerste dienst in de synagoge aan de Folkingestraat. De joodse gemeenschap verkocht het pand in 1952, waarna het een stomerij werd. Zelf zette men de bijeenkomsten voort in de jeugdsynagoge.
In 1976 ging de stomerij failliet en werd met brede steun door een stichting het gebouw opnieuw bestemd voor de joodse gemeenschap. Op 29 november 1981 vond de inwijding plaats van het gerestaureerde gebouw dat deels voor religieuze, deels voor culturele doeleinden wordt gebruikt.
[Van Bekkum]
Lit.: W.J. van Bekkum (red.), Folkingestraat Synagoge, oorsprong en geschiedenis (Groningen 1995).
