Economische encyclopedie

D.C. van der Poel (1940)

Gepubliceerd op 21-01-2020

Machine

betekenis & definitie

De M. wordt onderscheiden in kracht-M. en arbeids- of werktuig-M. De eerste levert de voor aandrijving van de laatste benoodigde kracht (zie:Energie), beide ondersteunen en vervangen menschelijke (de eerste ook dierlijke) arbeidskracht en verleenen aan deze qualitatief en quantitatief nieuwe mogelijkheden.

De M. vermindert in het algemeen de arbeidsmoeite en vermeerdert door een ongekende toeneming van de productiviteit van de menschelyke arbeid de productie. De door haar teweeggebrachte enorme vermeerdering van de middelen tot behoeftenbevrediging heeft een toenemende bevolking bij vermeerderde welvaart mogelijk gemaakt.De M. maakt technisch de arbeid in vele gevallen minder zelfstandig door deze tot enkele handgrepen te reduceeren, waarvan zelfs het tempo door de M. wordt aangegeven, en heeft economisch de scheiding van den arbeider van de productiemiddelen in groote omvang verwerkelijkt. Hiertegenover staat dat de M. in vele gevallen ook nieuwe hoog gequalificeerde arbeid ten gevolge heeft, of zware lichamelijke arbeid door hooger gequalificeerde vervangt (sjouwer kraanmachinist, enz.). De toepassing van de M. heeft op groote schaal een verschuiving van arbeid van het eindproduct naar de productiemiddelen tengevolge gehad.

De vraag in hoeverre door de M. arbeiders worden verdrongen is uitsluitend een vraag betreffende de organisatie van het maatschappelijk productieproces. Immers, indien de M. inclusief haar voortbrenging uiteindelijk werkelijke besparing van arbeidskracht beteekent, dan wordt hierdoor objectief arbeidskracht vrij gemaakt voor toepassing elders en schept zij de mogelijkheid tot vermeerderde consumptie, of maakt zij meerdere rust, door een verkorte arbeidstijd mogelijk O ook Rationalisatie) . Lit.: T. v. Gottl-Ottlilienfeld, Wirtschaft und Technik, G. d. S. II/2; Diehl-Mombert, Ausgewahlte Lesestücke zum Studium der pol. Oekonomie, Bd. 20 Arbeiter und Maschine, 1926; K. Marx, Das Kapital 1/13.