In tegenstelling tot de handelsbalans, waarin slechts de warenbeweging met het buitenland tot uitdrukking komt, omvat de B. het geheel van vorderingen en schulden, zooals dat zich bij een juist overzicht van de vele afzonderlijke, meest particuliere, posten zou vertoonen. Hieruit volgt reeds dat van een balans in de letterlijke zin geen sprake is.
De B. wordt evenmin opgesteld als afgesloten en een ook maar eenigszins volledig nauwkeurig overzicht ontbreekt, zooals ook de uitdrukking „onzichtbare in- en uitvoeren” voor vele posten der B. aanduidt. De B. omvat: de warenbeweging, waaronder in het internationale verkeer in het algemeen ook de edele metalen, exclusief het standaardmetaal worden gerekend; de diensten: transport, verzekering, bankprovisies, vreemdelingenverkeer, geldzendingen van emigranten, enz.; kapitaalbeweging: leening, aflossing, rente, vlucht-kapitaal, enz.; eenzijdige (oorlogs-) schulden.
De warenbeweging en de diensten, waaronder in dit verband ook rente en dividenden worden gerekend, vormen de zgn. hopende posten. Daar de B. het geheele ruilverkeer met het buitenland omvat, kan een voor- of nadeelig saldo hier niet, zooals bij de handelsbalans, door andere posten op de B., worden gecompenseerd, zoodat deze ook de natuurlijke of kunstmatige correcties van het evenwicht omvat, die meestal ook „onzichtbaar” blijven, d.w.z. niet als zoodanig tot uiting komen.
Voorzoover wijzigingen in de wisselkoers en de daardoor veroorzaakte reacties op in- en uitvoer, enz. het evenwicht niet volledig kunnen herstellen, (een passieve B. beteekent meer schuld aandan vorderingen op het buitenland, vraag naar buitenlandsche valuta en dus stijgende koersen, daardoor duurdere import en goedkoopere export, daling van de eerste, stijging van de laatste, waardoor ceterus paribus de schulden af- en de vorderingen toenemen), moeten goudzendingen of het opnemen van leeningen de B. sluitend maken. Een voortdurend passieve B. moet, zoo niet door kunstmatige beperking van de invoer en het vrije betalingsverkeer met het buitenland wordt ingegrepen, afvloeien van de goudvoorraad en ten slotte ineenstorting van de valuta ten gevolge hebben.
Een voortdurend actieve B. beteekent vorderingen, die op den duur moeilijk te realiseeren zijn als gevolg van betalingsmoeilijkheden der landen met passieve B., anderzijds het gevaar voor verstoring van het binnenlandsche economisch evenwicht bij betaling in goederen het dilemma in Amerika na de wereldoorlog 1914-1919. Ook de groote goud-invoer in de Ver.
Staten in 1939/40 als gevolg van een overschot van waren-uitvoer boven waren-invoer, moet op den duur tot moeilijkheden leiden, daar dit goud slechts is te realiseeren (in waren om te zetten) door grootere invoer dan uitvoer, waardoor wederom gevaar voor binnenlandsche crisis zou ontstaan. Ten opzichte van de afzonderlijke landen behoeft de B. niet te sluiten, daar een nadeelig saldo ten opzichte van het eene land door een voordeelig saldo ten opzichte van andere landen kan worden gecompenseerd.Daar de B. de internationale economische betrekkingen van een land volledig tot uitdrukking brengt is een zoo volledig mogelijke statistiek, ook wat betreft de verhouding tot de verschillende landen afzonderlijk, van zeer groot belang. In Ned. geeft het C.B.S. jaarlijks in het maandschrift van Augustus een uitvoerig overzicht met toelichting.
Stat. int,: A. S.; Balances dea paiements (S.d.N.).
