Zutphen: Hanzestad, zetel van de Graafschap, hoofdstad van het Kwartier van Zutphen, poort naar de Achterhoek. Een garnizoensstad, vestingstad, frontstad en meermalen een belegerde stad. Lange tijd een sterk autonome stadstaat, waar huizen eeuwenoude namen dragen en de Walburgskerk, Sint Jan en Wijnhuistoren wenkende bakens zijn aan IJssel en Berkel.
Zutphen is een van de oudste steden van Nederland. Sporen markeren de aanwezigheid van Romeinen en Franken. Eind 12de eeuw kreeg Zutphen stadsrechten en daarmee een vorm van zelfbestuur met week- en jaarmarkten en een eigen rechtspraak. In de 14de eeuw werd Zutphen lid van het Duitse Hanzeverbond.
Zutphen was een ommuurde stad. De vestingmuur telde 24 torens. Daar bovenuit torenden de Walburgskerk, de Sint Jan, de Broederenkerk, de Wijnhuistoren, de Droge Napstoren en de Bourgonjetoren, waardoor de stad Zutphania turrita werd genoemd.
De stad overleefde twee rampjaren (1572 en 1672). Zij had te lijden van plunderingen, vernielzucht en inbeslagname van goederen. Steeds speelde de religieus sterk verdeelde stad haar parten en werd zij het slachtoffer van Spaanse, Franse of Staatse troepen.
Tijdens de Republiek beschikte het Gewest Gelre & Zutphen over autonoom gezag. Ook het Kwartier Zutphen, dat de Graafschap omvatte, was in hoge mate zelfstandig, hetgeen op haar beurt ook gold voor de stad.
Langdurig werd Zutphen geregeerd door regenten die corrumpeerden en weigerden bakens te verzetten, totdat zij tegen het eind van de 18de eeuw tijdelijk opzij werden gezet door de patriotten.
Het grootste drama in de 20ste eeuw was de moord op 400 (van de 440) joodse stadgenoten. Ook de stad werd tijdens de oorlog zwaar getroffen. Bij het bombardement in oktober 1944 kwamen 100 burgers om. Na de wederopbouwperiode groeide de aandacht voor de historische identiteit van de stad en haar cultureel erfgoed. Thans telt Zutphen, mede door de samenvoeging met Warnsveld, bijna 50.000 inwoners.
