Dr. Chris Schriks

Uitgever-drukker, auteur, historicus

Gepubliceerd op 28-11-2016

Auteursrechtgeschiedenis

betekenis & definitie

‘Auteursrechtgeschiedenis’ in brede behandelt de werdegang van uitgeversrecht naar auteursrecht. Een historie die, vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst, is getekend door de vraag aan wie de letterkundige eigendom van een boek toekwam. Het was een mondiale strijd, waarin de auteur stap voor stap zijn rechtspositie verbeterde.

In die strijd speelden naast drukkers en uitgevers ook lands- en kerkelijke heren, steden, gewesten en staten een rol. Gedurende vijf eeuwen trachtten uitgevers, schrijvers, filosofen en juristen elkaar van hun standpunten te overtuigen.

Lange tijd meende men dat, zolang geen overeenkomst, verordening, wet of verdrag dat verbood, een gekocht boek mocht worden nagedrukt, vertaald, bewerkt en gemanipuleerd, zonder dat de auteur of de oorspronkelijke uitgever daarover iets te zeggen had.

In het boekenvak werd getracht de nadruk tegen te gaan door zelfregulering: door erkenning van het kopijrecht, het recht om een rechtmatig verkregen manuscript door de druk te vermenigvuldigen en te verkopen. Die erkenning groeide uit tot een usantie, die werd ondersteund door overheden, boekverkopersgilden en samenwerkende drukkers/uitgevers. Daarnaast probeerden overheden in hun rechtsgebied nadruk tegen te gaan met boekprivileges.

Toen het besef doorbrak dat alleen het positieve recht een antwoord kon geven op de vraag aan wie de letterkundige eigendom van een boek toekwam, begon een langdurige emancipatoire strijd van auteurs en kunstenaars tegen hun exploitanten om ook grip te krijgen op de exploitatie van hun werk.

Onder invloed van Franse auteurswetgeving, bilaterale verdragen tegen de nadruk die door landen werden afgesloten en toenemende mondigheid van de auteur, kreeg deze naast de uitgever een plaats op het podium. Met de aansluiting bij de Berner Conventie en de inwerkingtreding van de Auteurswet 1912 kreeg hij een bijna gelijkwaardige status. Ook om hem beter te beschermen is de Auteurswet telkens weer aangepast aan nieuwe technologische en digitale ontwikkelingen.