Het woord dialoog is terug te vinden in het Latijn (dialogus) en het Grieks (dialogos). 'Dia' betekent letterlijk 'door' en 'logos' betekent 'het woord'. Dialoog is dus een gesprek tussen twee of meer mensen, waarin een vrije gedachtewisseling plaatsvindt, wat tot nieuwe inzichten leidt bij de betrokkenen.
Kenmerkend aan een dialoog is dat er tijdens het gesprek betekenissen ontstaan die zonder dialoog niet tot stand hadden kunnen komen . In de regel is een dialoog daarom verrijkend voor alle gesprekspartners. Of omdat men iets van de ander leert of omdat er de tijd genomen is om goed naar elkaar te luisteren. Dat laatste, écht luisteren, is het tweede en misschien wel het belangrijkste kenmerk van een goede dialoog. Een derde kenmerk van dialoog is evenwicht. Tijdens een dialoog komen alle partijen gelijkwaardig aan bod en hebben de kans hun standpunt of gevoelens naar voren te brengen .
Dialoog is wezenlijk anders dan discussiëren of debatteren. Tijdens een discussie poneren gesprekspartners ieder hun eigen mening over een bepaald onderwerp, om vervolgens – in competitie - één van beide of meerdere meningen te kiezen als dé uitkomst voor het vraagstuk. Bij een debat worden er, aan de hand van stellingen, pro’s en contra’s uitgewisseld. Wederom met als doel om uiteindelijk één winnaar uit te roepen. Dat is diegene die de stelling het beste heeft weten te ontkrachten dan wel verdedigen. Ook hier voert competitie de boventoon. Kijken of je de verschillende meningen, pro’s en contra’s met elkaar kunt verbinden, is in een discussie of debat niet aan de orde. Bij een dialoog draait het juist om probleem oplossend onderhandelen, samen puzzelen aan een oplossing die ieders belangen dient. In werkrelaties kan dialoog leiden tot i-deals, bijvoorbeeld over ontwikkeling. Dergelijke maatwerkafspraken zijn op hun beurt weer goed voor duurzame inzetbaarheid.
