Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

oliedozen

betekenis & definitie

Twee- of driedelige afsluitbare doos of vaatwerk ter bewaring van de heilige oliën (gedrenkt in watten) die worden gebruikt bij het toedienen van de verschillende sacramenten. Kan vervaardigd zijn van zilver, tin of glas en is soms van binnen verguld. De drie oliën worden naar het gebruik aangeduid met letters OC of OS (Oleum Cathechumenorum of Oleum Salutis), SC (Chrisma of Sanctum Chrisma), en OI (Oleum Infirmorum), resp. voor de zalving van de catechumenen (doop- of geloofsleerlingen), van de pasgedoopten of de vormelingen, en van de zieken.

De belangrijkste der oliën, het chrisma (SC), wordt/werd ook gebruikt voor andere zalvingen, zoals die van bisschoppen, priesters, altaren, vaatwerk en klokken. De drie oliën worden op Witte Donderdag vernieuwd en gewijd door de bisschop en uitgedeeld door de deken. In de oud-katholieke kerk zijn de oliën gedrenkt in watten en worden in die vorm door de bisschop of aartspriester met behulp van vorkjes aan de pastoors uitgedeeld.

In een oliedoos met twee compartimenten wordt de cathechumenenolie en het chrisma bewaard. De ziekenolie wordt dan ook wel in een afzonderlijk oliedoosje bewaard, of samen met de geconsacreerde hostie in een tweedelig ziekendoosje. Tot halverwege de twintigste eeuw gebruikte men voor oliedoos de term chrismatorium.