Isoleren is het bewust aanbrengen van isolatiemateriaal. Men kan op thermisch of akoestisch gebied isoleren. Ook tegen vocht en luchtdoorlaat van bouwmaterialen en constructieonderdelen kan men isoleren maar hiervoor zijn materialen met andere eigenschappen nodig.
Het doel van isoleren is in het algemeen: beschermen tegen, in het bijzonder tegen hitte, kou, geluidoverlast, vochtoverlast, tocht of trillingen. Met isolatie kan ook energie worden bespaard. Men veronderstelt dat het woord isoleren is afgeleid van het Franse woord isoler, het Italiaanse woord isolare of mogelijk het Latijnse woord insula.
Isola en insula hebben beide de betekenis van eiland. Isoleren heeft dus te maken met afzonderen, het beschermen tegen invloeden van buiten. (Geschiedenis en ontwikkeling van het isoleren in Nederland : een eerste verkenning van historische isolatiematerialen en hun toepassingen in monumenten / B.H.J.N. Kooij, In: Praktijkreeks cultureel erfgoed; afl. 15, nr. 40, 2011)
