Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

Fenstersguckers

betekenis & definitie

‘man-in-’t huisje’, uitkijker, speels siermotief dat in de late gotiek nog al eens voorkomt. Het bestaat uit een halffiguurtje dat in een vensternis geplaatst is alsof het uitkijkt en de wacht houdt. In het huis van Jacques Coeur te Bourges (1453), o.a. boven een poortje en aan een schoorsteenmantel, in het laatste geval drie mensenparen die elk achter een kruiskozijn lijken te zitten.

Een hek van een kapel in de Jacobikerk te Utrecht heeft aan de houten hoekstijlen een dergelijke versiering. Hetzelfde vindt men aan de preekstoel van de St.-Stephan te Wenen. Verwant is het oudere motief aan gotische schoorsteenmantels: figuurtjes van krijgslieden (boogschutters, klaroenblazers), geplaatst in de vensters van kasteeltinnen, b.v. in het huis van Jacques Coeur en in het paleis van Jean de Berry te Bourges.

Het komt al vroeger voor boven een piscina in het koor van St.-Urbain te Troyes (XIV). In de Mariakerk te Mühlhausen (Saksen-D) behoren de vier over een borstwering leunende figuren boven de ingang van de zuidelijke arm (XIV) eveneens tot deze groep.