Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

duimstok

betekenis & definitie

Letterlijk: stok waarmee duimen werden gemeten. Tegenwoordig is het meestal een meetlat, ca. 11 mm breed en 4,5 mm dik, door scharnieren opvouwbaar tot een lengte van 25 cm, gewoonlijk gemaakt van palmhout, ook wel van beuken (thans van het ZuidAmerikaanse guatambu). Dure exemplaren waren gemaakt van ivoor of ebbenhout en hebben een zilveren beslag.

De beide kanten zijn voorzien van een maatverdeling, sedert de 19de eeuw vaak volgens het metrieke stelsel. De smalle zijde is voorzien van een maatverdeling in inches (als maateenheid verwant aan die van de vroeger in Nederland gebruikte duim) of in Amsterdamse duimen, waarin voorheen in Nederland het hout werd gemeten. De messing onderdelen worden als volgt onderscheiden.

Aan de beide vrije einden zitten de schoentjes. De beide gewone scharnieren zijn opgebouwd uit twee plaatjes, die met koperen stiftjes in het hout zijn vastgezet, een stalen asje en ringetjes. Het platte scharnier bestaat uit twee maantjes en hoorntjes, verbonden door een stalen asje 15.

Er komen ook duimstokken voor die tevens voorzien zijn van één of twee zwei armen fig. 1.