Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

dodenlantaarns

betekenis & definitie

Monumentje op een kerkhof of begraafplaats in de vorm van een hoge zuil of pijler met een lantaarnvormige, dus opengewerkte bekroning waarin het dodenlicht brandt dat boze geesten moest verjagen. Op de lantaarn bevindt zich een kruis. Bij grote exemplaren was de zuil hol en had zij onderaan een deurtje waardoor het licht ingelaten en opgehesen werd.

De grootste bevatten zelfs een trap. Aan de voet vaak een lezenaar, geen altaar.De oorsprong van de dodenlantaarn ligt in Zuid-Frankrijk, waar nog talrijke exemplaren over zijn uit XII en XIII. Die in de Duitse landen zijn alle uit XV-XVII.

Schotland kende al zeer vroeg een variant in de vorm van een grote ronde toren. In kuststreken kon de dodenlantaarn tevens als lichtbaken dienen, b.v. op het eiland Oléron (XIII) bij de monding van de Gironde (F) en de stad Visby op het eiland Gotland (S). In de laatste plaats vormde de lantaarn een geheel met de westgevel van de kerk, elders bekroonde zij een grafkapel, zoals te Avioth (dep.

Meuse, F) en in Parijs aan de v.m. kapel op het Cimetière des Innocents.