Prof. ir. Boudewijn Ambrosius

Emeritus professor, Technische Universiteit Delft

Gepubliceerd op 16-08-2016

Ruimtesonde

betekenis & definitie

Met het woord “ruimtesonde” (“space probe” in het Engels) wordt een ruimtevaartuig aangeduid dat zich voor altijd verwijdert van het zwaartekrachtsveld van de Aarde. De Russen gebruikten het woord sonde letterlijk (Zond 1-8) voor hun eerste probeersels.

Een ruimtevaartuig is de meest algemene Nederlandse benaming van een kunstmatig object dat door de mens met behulp van raketten vanaf de Aarde in de ruimte wordt gebracht. Wanneer noemt men dat een satelliet of een ruimtesonde?

Volgens encyclopedieën betekent het woord satelliet eigenlijk “trawant”, “wachter” of “begeleider”, maar ook “ondergeschikte medehelper van voorname personen”. De Aarde bijvoorbeeld is voornaam en de Maan ondergeschikt, omdat die om de Aarde draait. Om die reden werden de eerste door de mens in de ruimte gebrachte objecten (eerste was Spoetnik-1; 4 oktober 1957) kunstmanen genoemd. Naar astronomische terminologie werden die objecten later steeds meer als satellieten aangeduid en dat is nu standaard jargon voor alles wat om de Aarde draait.

Alles veranderde toen die ruimtevaartuigen ook naar de Maan en andere planeten gingen reizen. Ze verlieten het zwaartekrachtsveld van de Aarde en “vlogen” de onmetelijke ruimte in. Daarmee werd die ruimte “gesondeerd”. Sonderen betekent “onderzoeken, peilen en uithoren”. In die ruimte bevinden zich weer andere objecten die op hun beurt satellieten zijn van de Aarde (onze Maan), de Zon (voor de planeten) en de manen van die planeten (die daar weer satellieten van zijn). De eerste ruimtesondes (Luna-1; Pioneer-4 in 1959) gingen richting Maan. Al snel daarna werden Mars, Venus en alle andere bekende planeten het doelwit. De ironie wil dat al deze ruimtesondes gedurende het grootste deel van hun reis uiteindelijk ook weer satellieten zijn, maar dan van de Zon. De Zon is zelf weer een satelliet van het Melkwegstelsel.