De Gouden Eeuw is een periode van economische, wetenschappelijke en culturele bloei in de Nederlandse geschiedenis die het grootste deel van de zeventiende eeuw besloeg.
Wanneer over de Gouden Eeuw wordt gesproken, heeft men het vrijwel altijd over de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Ondanks de naam bestond deze niet uit zeven, maar acht provincies. Dat waren Zeeland, Holland, Utrecht, Gelderland, Drenthe, Overijssel, Friesland en Groningen. Drenthe was echter niet belangrijk genoeg om inspraak te hebben, waardoor men het ook heeft over de Zeven Verenigde Nederlanden.
In een groot gedeelte van deze periode was de Republiek verwikkeld in de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje, maar toch wist het zich te ontwikkelen tot een wereldmacht. Het was een eeuw waarin de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) werd opgericht en waarin wereldberoemde schilders als Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer hun hoogtijdagen kenden. Tegelijkertijd stonden De Nederlanden in deze tijd bekend als een plek van tolerantie. In tegenstelling tot in andere landen werden mensen hier niet actief vervolgd om hun geloof.
Tegelijkertijd had deze eeuw ook zijn schaduwzijden. Zo verhandelde de Republiek duizenden slaven van Afrika naar Amerika onder erbarmelijke omstandigheden, waar ze de rest van hun leven gedwongen arbeid moesten verrichten. Aan de andere kant van de wereld zette de VOC vele inheemse volkeren van het huidige Indonesië met geweld onder druk om zo aan goedkope kruiden en specerijen te komen.
Aan het einde van de zeventiende eeuw werd de Republiek geteisterd door economische crisis en werden we aangevallen door Frankrijk, Engeland en Duitsland. Ondanks dat de Nederlanden er niet aan onderdoor gingen, zorgden deze klappen er mede voor dat de Gouden Eeuw ten einde kwam.
