De anatomische omschrijving van de achillespees luidt: de dikke hielpees, die de grote kuitspieren met het achterste uitsteeksel van het hielbeen verbindt. Het eponiem dankt zijn naam aan Achilles, de uit de Trojaanse Oorlog bekende Griekse held.
In verband met de zojuist genoemde Achilles dienen wc even de geschiedenis op te rakelen. We gaan naar het oude Griekenland. Sparta was een klein koninkrijk, onder koning Menelas. Zijn vrouw was Helena; zij gold voor de schoonste vrouw die bestond. Door deze faam werd de begeerlijkheid van Paris opgewekt, de Trojaanse koningszoon. Hij schaakte haar uit Sparta. U ziet het: er is niets nieuws onder de zon. Menelaüs liet het er natuurlijk niet bij zitten en trok. vergezeld van andere Griekse hoogheden, naar Troje om zijn recht en zijn Helena te halen. Zo begon de Trojaanse oorlog. De beroemdste Griekse held was Achilles.
Achilles’ moeder heette Thetis en aan haar was voorspeld, tijdens haar zwangerschap, dat haar zoon in de strijd zou sneuvelen. Zo luidde het Noodlot. Aan het Noodlot viel niet te ontkomen, zelfs niet door de goden. Maar wat doe je als moeder? Toch een wanhopige poging ondernemen om het Noodlot af te wenden. En zo ging Thetis na de bevalling met de kleine Achilles naar de Styx, dc rivier die de grens vormde tussen Boven- en Onderwereld en waarvan het water heette onkwetsbaar te maken. Ze vatte het ventje met duim en wijsvinger links en rechts van zijn hielpees en hield hem kopje-onder. Dat was natuurlijk huilen geblazen, want u begrijpt wel dat het Styxwater extra koud was. Dat deerde Thetis echter niet, maar de lezer die het tafereel in zijn verbeelding gezien heeft, weet dat de hiel aan beide zijden van de pees vrij bleef van hel wonderwater.
Het hele verhaal van de Trojaanse Oorlog staat te lezen in Homerus’ epos de Ilias. (Ter verklaring van deze titel: Ilium is een andere naam voor Troje; Ilias = de lotgevallen van Ilium = Troje.) Menig vooraanstaand Trojaan was al onder Achilles’ hand gesneuveld. Toen besloten de goden tot Achilles’ val: ze waren bezorgd om het lot van Troje. Apollo hulde zich in een wolk en zocht in het strijdgewoel Paris. Onzichtbaar richtte Apollo Paris’ pijl op Achilles’ kwetsbare plek. Uiteraard was het schot raak. Nu moet u bedenken dat in die tijd oorlog nog een echt hand- en voetenwerk was. Achilles kon nu geen voet meer verzetten. Bovendien was de pijl in vergif gedoopt. De dood volgde dus spoedig. De Grieken waren geslagen, hun dapperste held was niet meer.
Als metafoor bedoelt men met iemands achillespees zijn enige kwetsbare of althans zwakke plek. Men spreekt ook wel van de achilleshiel.
