Nieuwe wijn in oude zakken, een nieuw idee of gebruik in een oude, bekende vorm.
Oude wijn in oude zakken, oude inhoud in een oude vorm, niets nieuws.
Oude wijn in nieuwe zakken, een oud, bekend idee of gebruik in een andere vorm.
De vaak gevarieerde uitdrukking nieuwe wijn in oude zakken stamt (onder meer) uit Matteüs 9:17, waar Jezus een gelijkenis vertelt om uit te leggen waarom de discipelen van Johannes de Doper en de Farizeeën wel vasten, maar Jezus’ discipelen niet: ‘Ook doet men jonge wijn niet in oude zakken; anders barsten de zakken en de wijn loopt weg en de zakken gaan verloren; maar men doet jonge wijn in nieuwe zakken en beide blijven samen behouden’ NBG-vertaling). In de Statenvertaling (1637) staat nieuwen i.p.v. jonge [leder-]sacken). In de NBG-vertaling wordt net als in de Statenvertaling gesproken van ‘leren zakken’. Aardig is de titel van een spreekwoordenverzameling van Johan de Brune uit 1636: ‘Nieuwe Wyn in oude Leer-zacken’. In sommige vormen van modern gebruik wordt bij oude zakken ook gehint naar de betekenis ‘oude (nare) mannen’.
Bijbelcitaat: Deux-Aesbijbel (1562), Matteüs 9:17. Men doet oock den nieuwen wijn in gheen oude ledersacken. (De Statenvertaling (1637) heeft leder- tussen vierkante haken staan.)
Gebruiksvoorbeeld: [Over de presentatie van D’66 als sociaal-liberale partij:] Nieuwe wijn in oude zakken of oude wijn in nieuwe zakken? (Netwerk, KRO-televisie, 22-11-1998)
Gebruiksvoorbeeld: En de politieke toestand? De regering Van den Boeynants is eerder gevallen over de Kwestie Leuven en de vervlaamsing van de Leuvense universiteit. Veedeebee weg. Maar net zo snel weer terug, als nieuwe formateur. Aangelengde wijn en zelfs geen nieuwe zakken! (A. Thiry, Onder assistenten, 1993, p. 73)
Gebruiksvoorbeeld: ‘Mtwee is een nieuw licht informatief programma zonder platgetreden paden, zonder geijkte interviews en met verrassende invalshoeken,’ zegt Mtwee-eindredacteur Jan Sandberg. ‘Het is oude wijn in een nieuwe zak,’ zegt presentator Mart Smeets. (KRO TVStudio, 27 maart - 2 apr. 1999, p. 8)
Gebruiksvoorbeeld: [Kop:] Oude wijn terug in oude zakken. Geen nieuwe wet nodig om beleid overheidsbedrijven te sturen. (De Standaard, 24-9-1999, p. 17)
Gebruiksvoorbeeld: Oude wijn in oude zakken. Weg met het overspel, leve de huwelijkstrouw. Wat betrekkelijk kort geleden niemand had kunnen vermoeden, is toch gebeurd: er is een nieuwe burgerlijkheid ontstaan. (De Volkskrant, 24-12-1998, p. K1)
Vol zoeten wijns, dronken
Deze uitdrukking komt uit Handelingen 2:12-13; op de eerste pinksterdag na Jezus’ dood en hemelvaart zijn de apostelen bijelkaar. Dan wordt de Heilige Geest over hen uitgestort: er zijn tongen van vuur boven hen te zien en zij beginnen in vreemde talen te spreken. ‘En zij waren allen buiten zichzelf en geheel met de zaak verlegen, en zij zeiden de een tot de ander: Wat wil dit toch zeggen? Maar anderen zeiden spottend: Zij hebben te veel zoete wijn gehad!’ (NBG-vertaling; in de NBV is het: ‘Ze zullen wel dronken zijn’). De archaïsche vorm vol zoeten wijns stamt uit de Statenvertaling (1637).
Bijbelcitaat: Statenvertaling (1637), Handelingen 2:13. Sy zijn vol soeten wijns. (Liesveldtbijbel (1526): soets.)
Gebruiksvoorbeeld: En zou een zeventienjarig meisje de grove Duitse soldaten met wie ze zuipt en hoereert voortdurend ‘soldaatjes’ noemen of in haar dagboek schrijven dat iemand ‘steevast vol zoeten wijns’ is? (De Volkskrant, 5-6-1992)
