Vader, God als de persoon van de vader binnen de goddelijke Drieëenheid; aanspreektitel van God.
Vader, Zoon en Heilige Geest, de christelijke Drieëenheid van God, Jezus en de Heilige Geest; in een vergelijking ook wel gebruikt voor een belangrijk, veelzijdig persoon.
‘U moet geen moeite doen voor voedsel dat vergaat, maar voor voedsel dat niet vergaat en eeuwig leven geeft; de Mensenzoon zal het u geven, want de Vader, God zelf, heeft hem die volmacht gegeven’ (Johannes 6:27, NBV). In de bijbel wordt God maar zelden (de) vader genoemd, behalve door Jezus (zie het Onzevader en de kruiswoorden). In de geschiedenis van het Christendom is deze aanduiding zeer gewoon geworden. De Heilige Drieëenheid, dat wil zeggen de drievoudige godheid van God de vader, Jezus de zoon en de Heilige Geest, waarvan het bestaan in de 4e-5e eeuw werd vastgelegd, wordt aangeduid in de niet in de bijbel aangetroffen formule de Vader, de Zoon en de Heilige Geest -- een formule die ook in meer wereldlijke kringen wel ironisch wordt gebruikt.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 1-3. Vader soene helech gheest / Enich god sonder beghin / Ghef mj hulpe [...] (Vader, Zoon, Heilige Geest, één God zonder begin, geef mij bijstand ...)
Bijbelcitaat: Liesveldtbijbel (1526), Johannes 6:27. Werckt spise, niet die daer verderft, maer die dair blijft in dat eewich leuen, welke v des menscen zoon geuen sal, want den seluen heeft god die vader besegelt.
Gebruiksvoorbeeld: In zijn notitieboekje vond men deze woorden, met dodelijk vermoeide hand neergeschreven op de laatste dag van zijn leven: ‘[...] Ik heb mijn best gedaan te leven alsof ik honderd jaar dacht te worden maar morgen kon sterven. Vader, het is volbracht.’ (T. Kortooms, Mijn kinderen eten turf, 1967 (1959), p. 215)
Gebruiksvoorbeeld: Bij de Rijksvoorlichtingsdienst volgde hij [Hans van der Voet] in 1983 zijn onder journalisten populaire voorganger Gijs van der Wiel op, over wie in Den Haag nog steeds werd gepraat alsof hij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest in één persoon was. (J. van Tijn en M. van Weezel, Inzake het kabinet-Lubbers, 1986, p.245)
Eer uw vader en uw moeder, behandel je ouders met respect.
Een van de Tien Geboden -- de enige waarin gij zult niet niet voorkomt -- is: ‘Eer uw vader en uw moeder, opdat uw dagen verlengd worden in het land dat de HERE, uw God, u geven zal’ (Exodus 20:12, NBG-vertaling). In gesproken taal nog veelvuldig gebruikt. ‘Toon eerbied voor uw vader en uw moeder’ is dit in de NBV geworden.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 4595-4600. EEre moeder ende vader. / Met worden ende met al te gader. / Dattv heues in allen dinghen. / Die dit ghebod niet vulbringhen. / Sullen quader dode sneven. / Ende diet doen sullen langhe leuen. (Eer moeder en vader, met woorden en met alles dat tot je beschikking staat. Die dit niet doen, zullen een smadelijke dood sterven en die het wel doen, zullen lang leven.)
Gebruiksvoorbeeld: Ik weet wel dat ik zelf nooit een heel stevige band met mijn ouders heb gehad, maar ik vind dat wij betere en lievere ouders zijn geweest dan mijn vader en moeder. Toch blijf ik ze opzoeken uit een soort normbesef, eert uw vader en moeder. (A. de Graaf, De warmte van het goede, 1989, p. 194)
Gebruiksvoorbeeld: Eert uw vader moeder / al of niet getrouwd / ook als het twee nichten zijn / waarvan er een is omgebouwd. (F. de Jonge, De Grens 10, VPRO-t.v., 1-1-2000)
Tot zijn vaderen verzameld worden, sterven.
Waarschijnlijk is dit een contaminatie van verschillende bijbelse uitdrukkingen. In de Statenvertaling (1637) worden mensen verzameld tot hun volken, zoals in Genesis 49:33, ‘Als Jacob voleyndt hadde sijne sonen bevelen te geven, so leyde hy sijne voeten te samen op het bedde, en hy gaf den geest, ende hy wert versamelt tot sijne volckeren’. (De NBV heeft hier ‘[...] en werd hij verenigd met zijn voorouders’.) Daarnaast gaan zij tot hun vaderen: ‘Ende ghy sult tot uwe vaderen gaen met vrede: ghy sult in goeden ouderdom begraven worden’ (Genesis 15:15, de NBV spreekt ook hier van ‘met je voorouders worden verenigd’).
Bijbelcitaat: Statenvertaling (1637), Genesis 15:15 en 49:33. Zie hierboven.
Gebruiksvoorbeeld: En daar horen dan ook de twee witte love-birds bij, die het hondje zijn komen vervangen, dat tot zijn vaderen verzameld moest worden, en die vrijuit door het grote Amsterdamse huis vliegen, met hun gezang de mensenkelen overstemmend. (Algemeen Dagblad, 2-6-1951)
Gebruiksvoorbeeld: Het is het noodlot van een gevierde schrijver dat hem om de tien jaar zijn plaats in de literatuurgeschiedenis aangewezen wordt, dat men hem bij zijn leven tot zijn vaderen verzamelt. Schierbeek lijkt nu voornamelijk als lid van de Beweging van Vijftig geëerd, en bijna herdacht te worden. (Vrij Nederland, 16-12-1978)
