Bijbels Lexicon

Karina van Dalen-Oskam & Marijke Mooijaart (2017)

Gepubliceerd op 11-05-2017

Pilatus

betekenis & definitie

Pilatus, procurator van Judea die Jezus uitleverde om gekruisigd te worden, in vergelijkingen genoemd als voorbeeld van iemand die onterecht zijn verantwoordelijkheid ontkent.

Van Pontius naar Pilatus, van het kastje naar de muur.

Pontius Pilatus, de procurator (stadhouder) van Judea voor de Romeinen, stond niet best bekend. Hij zou corrupt zijn geweest en is gewelddadig opgetreden tegen het joodse volk. Hij is degene die volgens de bijbel getracht heeft Jezus te behoeden voor terechtstelling, maar uiteindelijk toegaf aan de druk die het joodse volk op hem uitoefende en Jezus alsnog liet kruisigen. Om zich hiervan te distantiëren, waste hij in het openbaar zijn handen ‘in onschuld’ (zie ook onder Hand). Hiernaar wordt verwezen in de volgende aanhaling: ‘“Ik heb,” zei hij, “in jullie ogen dezelfde slechte reputatie als een beul; degene die zijn handen vuil maakt op de delicate aanwijzing van de rechtvaardigheid. En die rechtvaardigheid wordt hier nu gepersonifieerd door jou met je Pilatus-handen.”’ (A. Blaman, Eenzaam avontuur, 1995 (1948), p. 244). Pilatus wordt gezien als een verrader, een hypocriet. Toen Jezus net gevangengenomen was, stuurde Pilatus hem naar de koning van Galilea, Herodes, opdat die over hem kon oordelen. Herodes stuurde Jezus echter weer terug naar Pilatus. Daarvandaan komt de uitdrukking iemand van Pontius naar Pilatus sturen (door ons alleen aangetroffen in een variant hierop), dat juist door het vervangen van Herodes door een van Pilatus’ namen zoveel betekent als ‘van het kastje naar de muur sturen, zinloos heen en weer sturen’.

Bijbelcitaat: Luikse Diatessaron (1291-1300), p. 24, 24-25. In den viftinden ijare Tyberij des keisers, doe Pontius Pylatus procureerde dat lant van Judeen ende Herodes tetrarke was van Galileen ... (In het vijftiende jaar van keizer Tiberius, toen Pontius Pilatus procurator was over het land Judea en Herodes tetrarch van Galilea was ...)

Gebruiksvoorbeeld: Ik stel op grond van zijn politieke Werdegang een zeker vertrouwen in iemand als Fischer [Duitse minister van Buitenlandse Zaken op het congres van de Duitse Groenen die de Duitse deelname aan de Kosovo-oorlog verdedigt], in elk geval meer dan in zijn belagers. Hij argumenteert tenminste, is niet te beroerd zijn ministerspost in de waagschaal te stellen en weigert de houding van Pontius Pilatus aan te nemen. (Elsbeth Etty in NRC, 15-5-1999, p. 37)

Gebruiksvoorbeeld: Daar rijzen dan de uitzonderingen, het gelaveer van Pontius naar Pilatus. Tot het parlement zal beslissen of Karnuffel al dan niet vrijkomt. (Gazet van Antwerpen, 24-8-1971)