Bijbels Lexicon

Karina van Dalen-Oskam & Marijke Mooijaart (2017)

Gepubliceerd op 11-05-2017

Letter

betekenis & definitie

Letter en geest, vorm en inhoud.

Naar de letter, letterlijk.

Naar de geest, naar de inhoud, naar de bedoeling.

De letter doodt, de geest maakt levend, het gaat niet om de vorm maar om de inhoud.

Een dode letter, een regel die niet wordt nagevolgd, alhoewel deze wel is vastgelegd.

Letter en geest vinden we in de NBV samen in 2 Korintiërs 3:6,‘Hij heeft ons geschikt gemaakt om het nieuwe verbond te dienen: niet het verbond van een geschreven wet, maar dat van zijn Geest. Want de letter doodt, maar de Geest maakt levend’. In de NBG-vertaling komt de combinatie vaker voor, waaronder in Romeinen 2:29, ‘maar híj is een Jood, die het in het verborgen is, en de ware besnijdenis is die van het hart, naar de Geest, niet naar de letter. Dan komt zijn lof niet van mensen, maar van God’ en 2 Korintiërs 3:6, ‘die ons ook bekwaam gemaakt heeft om dienaren te zijn van een nieuw verbond, niet der letter, maar des Geestes, want de letter doodt, maar de Geest maakt levend’. De letter duidt de vorm van een regel of wet aan, en de geest dat wat geacht wordt de juiste inhoud of bedoeling te zijn (in de bijbel: het geloof, de uitoefening van de godsdienst; vgl. ook nog Romeinen 2:27 en 7:6, beide in de NBG-vertaling). De naam van de literatuurbijlage van het dagblad Trouw, ‘Letter & geest’, is een kernachtige samenvatting van de genoemde uitdrukkingen.

Iets naar de letter doen is iets exact zo uitvoeren als het beschreven of voorgeschreven staat. Een bepaalde wet of afspraak is een dode letter wanneer deze in de praktijk niet uitgevoerd wordt.

Bijbelcitaat: Leuvense Bijbel (1548), Romeinen 2:29. Maer die int verborghen een Jode is, dat is een Jode, ende die besnijdenisse des herten is een besnijdenisse inden gheest, niet nae die lettere, welcs lof niet vanden menschen, maer van Gode is. (De Moerentorfbijbel (1599) sluit hierbij aan. De overige geraadpleegde bijbels hebben in den letter of in der letteren.)

Gebruiksvoorbeeld: Ze verbieden zelfs niet om druggebruik te legaliseren, hoewel de jurist van de commissie Dufour daarvoor een redenering op tafel tovert die wel de letter maar waarschijnlijk niet de geest van de internationale verdragen respecteert. (NRC, jan. 1995)

Gebruiksvoorbeeld: Bolkestein: ‘De mensen kunnen gerust zijn. Ik ben goed voor mijn handtekening. We zullen het regeerakkoord naar de letter en geest uitvoeren, zonder chicanes.’ (NRC, aug. 1994)

Gebruiksvoorbeeld: Onderwerp: Veronica -- uitlui. PVDA en D'66 hebben geen bezwaar tegen een commercieel Veronica zolang de omroep maar naar de geest van de wet handelt. (Journaal, okt. 1994)

Gebruiksvoorbeeld: [G.K. van het Reve:] [...] Nee, ze zijn dus geschreven voor de lezers van Tirade, lijkt me. [Interviewer:] Die toch de kanker kunnen krijgen. [Van het Reve:] Ach, je moet alles niet letterlijk nemen wat ik schrijf. Dat is met alle geïnspireerde boeken, de letter die doodt.’ (H.U. Jessurun d’Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au, 1967 (1965), p. 166)

Gebruiksvoorbeeld: De wet veilige derde landen is een vorm van symboolwetgeving, waarvan het effect een verlenging van de asielprocedure zal zijn, tenzij de wet een dode letter blijft omdat hij niet wordt toegepast. (NRC, dec. 1994)