Bijbels Lexicon

Karina van Dalen-Oskam & Marijke Mooijaart (2017)

Gepubliceerd op 11-05-2017

Hoogmoed

betekenis & definitie

Hoogmoed komt voor de val, wie hoogmoedig is zal zijn vernedering ondervinden.

Dit spreekwoord vinden we in Spreuken 16:18 terug, voorafgegaan door een parallelle spreuk die geen ingang heeft gevonden: ‘Hooghartigheid gaat vooraf aan ellende, / hoogmoed komt voor de val’ (uit te spreken met nadruk op voor, NBV). De oudere bijbelvertalingen hebben alle voor hoogmoed een ander woord of andere verbinding. Pas in jongere vertalingen vinden wij de nu bekende formulering, maar zij wordt al wel door Vondel zo gebezigd. Blijkbaar is er naast de opeenvolgende bijbelvertalingen een variant in de algemene taal ontstaan, die in jongere vertalingen overgenomen werd.

Bijbelcitaat: Deux-Aesbijbel (1562), Spreuken 16:18. Wie te gronde gaen sal, die wort te voren stout: een hooueerdich ende stout ghemoet koemt voor den valle. (Statenvertaling (1637): hoocheyt des geestes [is] voor den val.)

Gebruiksvoorbeeld: Zó werd misplaatste trots gestraft, kapittelde de koster kraaiend, ja, hoogmoed kwam voor de val, nee -- toen zij wilde weglopen -- niemand ging hier van tafel zolang hij aan het woord was. (J.F. Vogelaar, De dood als meisje van acht, 1991, p. 42)

Gebruiksvoorbeeld: [Over de werkwijze van een debuterend literator:] Dat kan verklaren waarom hij in zijn proefvlucht van de wereld van de verbeelding kiest voor de ‘langzame lussen en voorzichtige halen’ van het pasticheren. Hoogmoed komt immers voor de val, weet hij uit leeservaring. (De Groene Amsterdammer, 17-6-1992)