De haan kraaide (driemaal), gezegd als aankondiging of constatering van leugen of verraad.
Het kraaien van de haan wordt in de bijbel genoemd in de geschiedenis van de verloochening van Jezus door Petrus. Alle vier de evangelisten vertellen hoe Jezus, tijdens de gesprekken over zijn aanstaande dood, de trouw van zijn volgelingen in twijfel trekt, en hoe Petrus onmiddellijk met een welgemeende trouwbetuiging antwoordt. ‘Maar Jezus zei: “Ik zeg je, Petrus, deze nacht zal de haan niet kraaien voordat je driemaal geloochend hebt dat je mij kent”’ (Lucas 22:34, NBV). Vóór de haan kraait wil zeggen: vóór de volgende ochtend, dezelfde dag nog; dit om te benadrukken hoe vluchtig Petrus’ intenties zijn. Als Jezus gevangen genomen is, en Petrus door verschillende mensen gevraagd wordt of hij ook niet tot de volgelingen van die gevangene hoort, ontkent hij. Tot voor de derde keer iemand vraagt: ‘“Maar ik heb toch gezien dat je bij hem was in de olijfgaard?” Weer ontkende Petrus, en meteen kraaide er een haan’ (Johannes 18:26-27, NBV). Zie ook verloochenen.
Er wordt in dit verband soms over het driemaal kraaien van de haan gesproken, ongetwijfeld onder invloed van de drievoudige verloochening die door Jezus werd aangekondigd en door Petrus werd gepleegd. De evangeliën hebben het eenvoudigweg over kraaien; alleen Marcus komt tot een aantal van tweemaal.
Vaak wordt een verband gelegd tussen bovengenoemd verhaal en de uitdrukking daar kraait geen haan naar. Het is echter waarschijnlijker dat hier een oud volksgeloof aan ten grondslag ligt: een haan zou door kraaien de moordenaar aanwijzen als hij getuige van de moord geweest was.
Bijbelcitaat: Rijmbijbel (1271), v. 26149-51. Doe [na de vraag of hij Jezus kende] vloecte pieter ende suoer. / Dat hem die man was ombekent. / Ende die ane craide te hand. (Toen vloekte Petrus en zwoer dat die man hem onbekend was, en meteen kraaide de haan.)
Gebruiksvoorbeeld: Ik begrijp dat ge wel heel wat rond het hoofd hebt, en niet zomaar dadelijk een actie kunt inzetten. Doch nu, en ten tweede maal, kraait de haan. Zult ge Jeane en Boontje nogmaals verraden? (L. P. Boon, Brieven aan literaire vrienden, 1989 (Boon aan H. Lampo, 1952), p. 115)
Pa slacht onze kip / moeder braadt haar in heet vet / de haan kraait driemaal (S. van Hulzen (Senryu), www.nederlands.nl/nedermap/netgedichten/netgedicht/51465.html, actief 15-8-2005.
