Wat is de betekenis van Door de mand vallen?

(16e eeuw) (stud.) geen bevredigend antwoord kunnen geven; met schande ergens afkomen; niet slagen voor een examen; druipen*. Het volksgeloof heeft het over een ongewenste vrijer die werd opgehaald in een mand met een onvaste bodem, waardoor men hem dan heen liet vallen. Maar dat zou dan verwijzen naar 'een blauwtje lopen' en die betekenis heeft '...

hetzelfde als door de ben, de mat, het net vallen, iets moeten bekennen dat men eerst heeft geloochend. Vgl. in de middeleeuwen van der carren vallen, met zijn mond vol tanden staan, geen bevredigend antwoord kunnen geven; 16de eeuw van den planc vallen, voor de verleiding bezwijken (eig. in ’t water vallen). Op de oudste plaatsen waar de uit...

Iemand die door de mand valt moet zijn loze beweringen herroepen of komt bedrogen uit. De verklaring van deze zegswijze is niet geheel en al duidelijk: volgens de een is het een verwijzing naar een straf uit vroeger tijden, die door Ter Gouw in zijn uitgebreide werk over De Volksvermaken aldus werd beschreven: ‘De veroordeelde werd in een man...

zegt men van een beschuldigde, die eerst ontkent, maar later door zijn tegenstrijdige verklaringen zich blootgeeft en zoo tot bekentenis gedwongen wordt. De oorsprong zal wel ontleend zijn aan iemand, die zich in een mand verbergen wil, maar door het loslaten van den bodem er door valt en dus ontdekt wordt.

hetzelfde als door de ben, de mat, het net vallen, iets moeten bekennen dat men eerst heeft geloochend. Vgl. in de middeleeuwen van der carren vallen, met zijn mond vol tanden staan, geen bevredigend antwoord kunnen geven; 16de eeuw van den planc vallen, voor de verleiding bezwijken (eig. in ’t water vallen). Op de oudste plaatsen waar de uit...