Bert Jan Lietaert Peerbolte

Hoogleraar Nieuwe Testament, Vrije Universiteit

Gepubliceerd op 05-02-2016

Tekstkritiek

betekenis & definitie

De term 'tekstkritiek' verwijst naar de wijze waarop een antieke tekst vanuit handschriften in een moderne editie wordt uitgegeven. De handschriften dienen als basis voor een editie en omdat deze handschriften kritisch gewogen worden, heet de kunst van het samenstellen van een editie 'tekstkritiek'.

Tekstkritiek is de kunst van het kritisch samenstellen van een (oude) tekst op basis van handschriften. De term leidt vaak tot verwarring: het woord 'kritiek' zou kunnen doen vermoeden dat de onderzoeker die zich hiermee bezig houdt, kritiek uitoefent op de tekst en dan liefst op de inhoud ervan. Dat is niet het geval. De onderzoeker moet de veelvoud van handschriften kritisch beoordelen en dan komen tot een weging ervan. Uit die weging volgt dan een reconstructie van de oorspronkelijke tekst.
De handschriftelijk overlevering van het Nieuwe Testament heeft geleid tot een grote hoeveelheid manuscripten. Alleen al de Griekse tekstoverlevering beslaat ongeveer 5.700 handschriften. Uit deze handschriften moet een reconstructie gemaakt worden van de oorspronkelijke tekst en die reconstructie staat bekend als een 'kritische editie'. Editie, omdat uit de verschillende handschriften een tekst wordt gereconstrueerd. Kritisch, omdat een kritische afweging van de verschillen tussen de handschriften van groot belang is.
De tekst van het Nieuwe Testament is aldus een moderne reconstructie, gebaseerd op oude handschriften. Na 500 jaar studie is de 28e editie van Nestle-Aland de best haalbare reconstructie. Met de vondst van nieuwe handschriften en de ontwikkeling van het instrumentarium (digital humanities!) blijft ook dit oude vakgebied voortgang boeken.