Verbruiksbelasting is de belasting die een consument over het gebruik van bepaalde goederen of diensten betaald. De verbruiksbelasting zit altijd in de prijs van het product inbegrepen. Verbruiksbelasting wordt door de consument betaald en niet door een producent. Het is een indirecte belasting en wordt ook wel consumentenbelasting genoemd.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen van verbruiksbelasting. In Nederland is btw (omzetbelasting) de enige algemene verbruiksbelasting. Algemeen wil in dit geval zeggen dat het om nagenoeg alle producten of diensten geldt. Met gemiddeld 20% van de totale belastingopbrengsten is btw één van de belangrijkste inkomstenbronnen van de Nederlandse overheid.
Nederland kent naast de algemene verbruiksbelasting ook bijzondere verbruiksbelastingen. Bijzonder betekent in dit geval dat de belasting specifiek toe te kennen is aan een product of dienst. Bijzondere verbruiksbelasting wordt meestal accijns genoemd. De overheid heft accijns op bepaalde goederen die vaak slecht zijn voor het milieu of de gezondheid. Op producten zoals alcohol, tabak en brandstof wordt door de overheid accijns toegevoegd. Dit doet de overheid om het gebruik van deze producten te ontmoedigen. Deze producten worden ook wel demerit goods genoemd. Nederland is het enige Europese land dat accijnzen heft op mineraalwater en vruchtensappen. Het doel hiervan is niet zozeer het ontmoedigen van het gebruik maar het spekken van de schatkist van de overheid.
Het is niet zo dat accijnzen in plaats van omzetbelasting worden geheven. Wanneer een consument bijvoorbeeld een pakje sigaretten koop wordt er zowel omzetbelasting als accijns over dit pakje sigaretten betaald. In Nederland worden dus o.a. accijnzen en omzetbelasting geïnd door de Belastingdienst. Wanneer iemand een pakje sigaretten koopt, betaalt de verkoper van dit pakje sigaretten de belasting aan de Belastingdienst. De consument betaalt dus niet rechtstreeks aan de overheid waardoor er sprake is van een indirecte belasting.
