Het heffingsvrij vermogen is een vast bedrag dat van de bezittingen en schulden afgetrokken mag worden. Dit bedrag is vrijgesteld van belasting. Het gaat bij het heffingsvrij vermogen om de vrijstelling van een bedrag in box 3 van de inkomstenbelasting. Hierdoor daalt het bedrag waarover belasting betaald moet worden.
De belastingdienst belast in de inkomstenbelasting niet alleen het inkomen uit arbeid maar ook het inkomen uit vermogen. Dit komt voort uit het idee dat in Nederland is afgesproken dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Hoe hoger het inkomen, hoe hoger de betalen inkomstenbelasting zal zijn. Om kleinere spaarders te ontlasten is wordt er gebruik gemaakt van het heffingsvrij vermogen, wat dus in mindering gebracht mag worden in box 3 van de inkomstenbelasting. Door de lage spaarrente betalen kleine spaarders namelijk relatief veel belasting over het spaargeld.
Niet alle vormen van vermogen tellen mee bij het bepalen van het vermogen in box 3. Een eigen woning wordt bijvoorbeeld vrijgesteld en ook de waarde van gebruiksvoorwerpen hoeven niet meegerekend te worden. Wel tellen betaalrekeningen, spaarrekeningen, onroerend goed (bijvoorbeeld een vakantiewoning of een woning die verhuurt wordt) en beleggingen mee bij het bepalen van het box 3 vermogen.
De hoogte van het heffingsvrij vermogen is afhankelijk van de leeftijd en de gezinssamenstelling van de betreffende persoon. In 2016 staat het heffingsvrij vermogen voor een alleenstaande op €24.437 en voor fiscale partners op €48.874. Deze bedragen stijgen vrijwel elk jaar. Zo staat het heffingsvrij vermogen in 2017 vastgesteld op €25.000 en €50.000. Tot 1 januari 2016 was er ook een heffingsvrij vermogen voor ouderen. Deze is afgeschaft en ter compensatie is het algemene heffingsvrij vermogen hoger geworden.
