Een leidmotief is een terugkerend element dat in een verhaal zit, en de gedachten van de lezer/kijker/luisteraar en bepaalde kant op moet te leiden.
Een leidmotief is toebedeeld aan een persoon, idee, zaak, emotie, thema of situatie, en wordt herhaald, omgekeerd door verschillende instrumenten overgenomen maar soms ook ritmisch of melodisch licht gevarieerd. Een leidmotief kan gezien worden als bindmiddel.
Een voorbeeld van een leidmotief is het steeds terugkerende harmonica geluid in de film ‘Once Upon a Time in the West’ bij het zien van acteur Charles Bronson, die ‘the man with the harmonica’ speelt. Een ander voorbeeld van een leidmotief is het mozaïek in de gangvloer in het boek ‘Van de Koele Meren des Doods’. De lezer weet op een gegeven moment bij het lezen over deze vloer dat er een verbetering optreedt in de gemoedstoestand van de hoofdpersoon. Piet Mondriaan gebruikte het vierkant als leidmotief in zijn schilderijen.
Een meester in het gebruik van het leidmotief is de Duitse componist Richard Wagner. In zijn reusachtige drieënhalve avond durende stuk ‘Ring des Nibelungen’ was leidmotief een ware noodzaak om samenhang te creëren.
De term leidmotief (leitmotiv) werd in de muziek geïntroduceerd door de Duitse componist Friedrich Wilhelm Jähns in zijn boek ‘Carl Maria von Weber in Seinen Werken’ uit 1871, maar het was Wagner die het groot maakte.
