N. is de belangr. Rom. stad van Nederland.
Uit de periode voor 70 n.C. kennen wij enkele nederzettingen en grafvelden. Een der nederz. is het door Tacitus* genoemde Batavodorum en Oppidum Batavorum. In de laatste tijd krijgt men ook aanwijzingen voor een legerplaats (castra) uit het begin v.d. 1e eeuw. Bij het vaststellen v.d. limes* a.d. Rijn door Claudius wordt N. grensstad v.h. Rijk; van 70-105 is er het 10e legioen gevestigd, waarvan de castra zijn teruggevonden, evenals sporen van de legioens-steen- en pottenbakkerijen v.d.
Holdeum; ook het zog. Nijmeegs aardewerk* werd daar vervaardigd. Daarnaast ontstaat in de laagvlakte een burgerlijk centrum, sinds Traianus „Ulpia Noviomagus” (Nieuwmarkt) genaamd. Na de Frankische* invallen van ca. 270 vestigt men zich weer op de heuvelrug. De vondsten bevinden zich in de Musea te Nijmegen en Leiden.
