Algemeen Nederlands Woordenboek

Algemeen Nederlands Woordenboek (2009-heden)

Gepubliceerd op 29-10-2020

primus inter pares

betekenis & definitie

de eerste onder zijns gelijken.

(Latijn, letterlijk 'de eerste onder zijns gelijken') iemand die weliswaar dezelfde rechten en plichten heeft als de anderen van de groep waarvan hij deel uitmaakt, maar toch belangrijker en invloedrijker is dan die anderen; bij uitbreiding ook: iets wat op het oog gelijk is aan andere soortgelijke zaken, maar in werkelijkheid als belangrijker geldt.
In staatrechtelijke zin vaak in toepassing op de premier als hoofd van de ministerraad.

Voorbeelden:
Uit de foto blijkt dat Rutte er net als vorige keren voor heeft gekozen de vicepremiers tegenover hem te zetten, in het midden [...]. Hoe onbelangrijker een minister, hoe verder weg hij of zij van de primus inter pares zit. Dat lot treft de 'voor-ministers' Dekker en Bruins.
de Volkskrant, 27 oktober 2017

De ministerfuncties zijn gelijk verdeeld over Vlamingen en Walen. Toch is hun totale aantal steeds oneven, want de Eerste Minister, of "Premier" in wetstraatjargon, wordt geacht tweetalig te zijn. Hij heeft niet meer bevoegdheden dan de andere ministers, maar is een primus inter pares.
http://allserv.rug.ac.be/%7Egmartyn/Syllabus.html, 2002

De 'oude' overheid uit de tijd van de wederopbouw, met het vermogen (en het gezag) om op terreinen als onderwijs, volkshuisvesting en gezondheidszorg omvangrijke programma's uit te voeren, zo'n overheid is in een veel minder hiërarchische samenleving ondenkbaar. Natuurlijk is de overheid nog steeds primus inter pares. De overheid maakt wetten en stelt regels. Maar zowel in de formulering als in de effectuering daarvan heeft ze rekening te houden met andere partijen in de Nederlandse samenleving.
http://www.e-stem.nl/, 2001

Binnen scholen kregen met name de schoolleiders een andere positie. In het basisonderwijs zijn ze in veel gevallen niet langer een primus inter pares.
http://www.gymnasiumnu.nl/, 1999

In 1609 werd besloten de centrale leiding in handen te leggen van een gouverneur-generaal, die zou worden bijgestaan door een Raad van Indië. De gouverneur-generaal werd dus geen alleenheerser maar primus inter pares.
http://www.voc-kenniscentrum.nl/index.html

Voordien, op vrijdag 1 maart, kunnen de federale ministers het dossier-Maribel al aansnijden op de ministerraad. Bij afwezigheid van premier Dehaene is PS'er Di Rupo dan primus inter pares.
De Standaard, 1996

Bijgevolg was de poging van Karel om de Duitse vorsten te dwingen een godsdienstpolitiek op te leggen een agressie waartegen zelfverdediging geoorloofd was. De Keizer is een primus inter pares, gebonden aan de andere vorsten door verdragen en afspraken, niet door een hegemonische band van heer tot onderdaan.
http://allserv.rug.ac.be/~frvandun/Texts/Rechtsfilosofie/RFgent-0.htm, 1997

Zelfs medewerkers die al jaren voor PGS werken, weten weinig over De Logi. Voor hen is hij de uitermate intelligente, hard werkende primus inter pares. Maar volgens intimi is de topman van PGS ook een levensgenieter.
De Standaard, 1996

Er is [...] sprake van in de praktijk over vele jaren gegroeide taken, die wegens het belang dat de wetgever aan de uitvoering daarvan hechtte in regelgeving is gecodificeerd. De betekenis hiervan is dat formeel werd erkend dat de KB zich in de loop der jaren temidden van de wetenschappelijke bibliotheken had ontwikkeld tot 'primus inter pares', waaraan de titel van nationale bibliotheek kon worden verbonden.
http://www.kb.nl/kb/resources/frameset_organisatie.html

Was de schoolleider vroeger een primus inter pares (een docent met administratieve neventaken), tegenwoordig opereert hij of zij vooral als manager met taken die overwegend in de sfeer van beleid en beheer liggen.
http://www.gymnasiumnu.nl/, 1999

Nederlanders houden van collectieve besluitvorming. Hier geen president maar een kabinet met een primus inter pares, en in het bedrijfsleven nauwelijks markante captains of industry, maar anonieme raden van commissarissen en managementteams.
http://www.groene.nl/1996/16/mr_waard.html, 1996

Sedert de benoeming op 7 maart 1992 van Jean-Luc Dehaene tot eerste minister is er iets grondig veranderd in de uitoefening van dat hoge staatsambt. Bij de stichting van het koninkrijk en tot diep in de negentiende eeuw bestond de functie niet. De ministerraad werd voorgezeten door de koning. Het "hoofd van het kabinet", zoals men toen zei, was de primus inter pares, de eerste onder zijns gelijken. Geleidelijk kreeg de regeringsleider meer profiel en aanzien, maar over een eigen machtspositie beschikte hij niet.
De Standaard, 1996

< >