(Lat.: monstrantia. v. monstrare = tonen), oorspronkelijk verplaatsbare reliekhouder waarin het reliek in een glazen cilinder voor iedereen zichtbaar was geborgen. In de eerste helft van de 14de eeuw bij het instellen van de Sacramentsdag deed zich de behoefte gevoelen om ook de hostie op een dergelijke wijze ten toon te stellen.
De monstrans werd gewoonlijk van edel metaal, op zijn minst van verguld koper vervaardigd. Hij rustte op een voet met schacht en nodus zoals bij de kelk; daarop stond gewoonlijk een verticale cilinder die de hostie in de lunula (halvemaanvormige gouden of zilveren hostiehouder) kon bevatten. De cilinder werd door gotische architectonische onderdelen (contreforten, luchtbogen, pinakels. enz.) ingevat en door een torentje bekroond. In de barok ontstond een nieuwe, cirkelvormige monstrans met een stralenkrans omgeven op een doorgaans balustervormige stam met voet.
