plaat tegen de achterwand van een open stookplaats, vanaf eind 15de eeuw in gebruik ter bescherming van het metselwerk. Vanwege de duurte van het (handgesmede) plaatijzer werd de haardplaat uit gietijzer vervaardigd ; zij leende zich daardoor bij uitstek voor een decoratieve behandeling.
Er ontstonden diverse standaardvormen waarvan de heraldische haardplaten over het algemeen het best zijn uitgevoerd. De haardplaat wordt overvloedig aangetroffen in Duitsland, Engeland. Frankrijk en Zwitserland. Het oude hertogdom Luxemburg dient als meest belangrijk fabricatiecentrum te worden vermeld. De haardplaat verloor haar decoratieve betekenis in het begin van de 18de eeuw, toen de lage Franse schoorsteenmantel met een hoge dessus de cheminée daarboven in de mode kwam. Sedertdien verviel de decoratieve functie, en was de haardplaat een platte, aan de achterwand vastgemetselde ijzeren bekleding. Van de Oudhollandse haardplaat worden enkele nagegoten modellen tegenwoordig weer in de handel gebracht.
