Slavernij is onvrije arbeid, waarvan het resultaat geheel of gedeeltelijk moet worden afgestaan en waarbij de werker lijfelijk eigendom is van de meester. Verwante, maar minder strikte vormen zijn horigheid, lijfeigenschap en schuldslavernij.
Athene had rond 600 v.C. tienduizenden slaven, de meesten werkten in de landbouw en de mijnen. In Rome beschikten rijke burgers vaak over honderden huisslaven. Aan het eind van de 1e eeuw zouden er in Italië twee keer zoveel slaven als vrijen zijn geweest. De strikte vorm van slavernij verdween met de val van het Romeinse Rijk.
Ze keerde terug na de ontdekking van Amerika (1492), waar eerst de indianen als slaven werden gebruikt en later negerslaven uit Afrika werden geïmporteerd. Naar schatting zijn 1,5 miljoen Afrikanen in de 19e eeuw als slaaf naar Spaans-Amerika overgebracht, 1,5 miljoen naar het Caraïbisch gebied, 3,5 miljoen naar Brazilië en 400.000 naar Noord-Amerika. Met de opkomst van het industrieel kapitalisme werd de economische betekenis van slaven geringer. Het abolitionisme (beweging tot afschaffing van de slavernij) ontstond toen de Quakers in de Amerikaanse staat Pennsylvania de slavernij afschaften. William Lloyd Garrison stichtte in 1833 de American Anti-Slavery Society op, die o.m. ontsnapte slaven uit het zuiden hulp bood. Het boek Uncle Tom's Cabin (1852) maakte veel sentimenten los. De strijd tussen voorstanders van afschaffing (in het noorden) en tegenstanders (in het zuiden) werd een hoofdelement van de Amerikaanse burgeroorlog (1861-65). Een groot deel van het verzet tegen slavernij kwam overigens minder voort uit morele overtuiging, dan uit de conclusie dat slavernij economisch onwenselijk was.
In nazi-Duitsland en in de Sovjet-Unie onder Stalin bestond slavernij op grote schaal. Grootschalige dwangarbeid kwam later voor in Indonesië (politieke gevangenen), Democratisch Kampuchea (1975-1978), China en Vietnam (heropvoedingskampen).
