Dienstplicht is de verplichting tot het tijdelijk vervullen van werkzaamheden door (een deel van) de bevolking. Meestal wordt de term dienstplicht gebruikt voor de militaire dienstplicht, waarbij jonge mensen (in de meeste landen alleen mannen) een tijdlang verplicht deel uit maken van de krijgsmacht.
Dwangarbeid is verboden, maar het VN-verdrag (BuPo) sluit militaire dienstplicht (of als dat in de nationale wet erkend wordt, tewerkstelling van gewetensbezwaarden) daarvan uitdrukkelijk uit. Verplichte diensten kunnen ook van een niet-militair karakter zijn. De dienstplicht leidde in diverse landen tot gevangenisstraffen voor gewetensbezwaarden.
Dienstplichtigen waren in Nederland onderhevig aan het militair recht. De dienstplicht is in Nederland in 1996 'opgeschort', dat wil zeggen afgeschaft tot een noodtoestand anders gebiedt. Ook in België bestaat sinds 1993 geen dienstplicht meer.
Het Europees Parlement nam baanbrekende resoluties over gewetensbezwaren tegen de militaire dienst aan. In 1989 riep ze op tot erkenning van het recht om militaire dienst, gewapende zowel als ongewapende, op grond van geweten te weigeren. In 1993 veroordeelde ze het gevangenzetten van dienstweigeraars in de lidstaten. In 1995 noemde ze vervolging wegens dienstweigering een grond voor asiel. Pas in 1997 erkende Griekenland het recht op dienstweigeren.
