Agency theorie biedt een kader voor het organiseren van relaties waarin een principaal (opdrachtgever) het werk, en daarmee enige beslissingsbevoegdheid, delegeert aan een agent (opdrachtnemer). Principaal-agentrelaties bestaan indien de principaal in de toekomst een bepaalde waardecreatie verwacht als gevolg van de relatie.
Op het moment dat een agent beslissingen maakt namens de principaal, wordt van de agent verwacht dat hij of zij handelt in het belang van de principaal. Echter veronderstelt de agency theorie dat alle individuen rationeel handelen en streven naar het maximaliseren van hun eigen welzijn. Op basis van deze aanname over menselijk gedrag stelt de agency theorie dat een agent waarschijnlijk niet volledig in het belang van de principaal zal handelen.
Vanwege het mogelijke belangenverschil is de agent verantwoording over zijn beslissingen verschuldigd aan de principaal. Echter is het voor de laatstgenoemde onmogelijk om kosteloos te achterhalen of de agent in zijn belang handelt aangezien de agent een informatievoorsprong heeft ten opzichte van de principaal. In andere woorden is er sprake van informatie-asymmetrie tussen beide partijen. Volgens de agency theorie zullen agenten de informatie-asymmetrie uitbuiten en zal cruciale informatie gebruikt worden om acties ten behoeve van het eigenbelang te verhullen. In dit geval is er geen sprake van een gezamenlijke waardemaximalisatie en is er een agent-principaalprobleem (agency problem).
Twee verschillende agent-principaalproblemen kunnen onderscheiden worden: moral hazard en adverse selectie. Waar moral hazard betrekking heeft op het onvermogen van de principaal om het gedrag van de agent te controleren na aangaan van een overeenkomst, gaat adverse selectie over een belangenverschil en informatie-asymmetrie voorafgaand aan een overeenkomst.
Chronologisch in de tijd zijn er drie verschillende stromingen ontstaan binnen de agency-theorie: positieve agency theorie, principaal-agenttheorie en gedrags-agency theorie. Deze stromingen worden uitvoerig besproken in mijn andere Ensies.
