Het Eerste Friese Schaatsmuseum is tot de nok volgestouwd met de grootste collectie schaatsen ter wereld, van 2300 jaar oude 'glissen', gesneden uit botten van edelherten, paarden of koeien, tot ultramoderne klapschaatsen. Curieus zijn het kleinste paar schaatsjes ter wereld (7 millimeter) en de grootste schaats ter wereld (6,11 meter lang). De gigant is vervaardigd door schaatsenfabriek Nooitgedacht en maakte bij de Elfstedentocht van 22 januari 1942 deel uit van de welkomstpoort in IJlst.
In het museum kunnen bezoekers door de geschiedenis 'klunen' van het schaatsen, korte- en langebaanwedstrijden en natuurlijk de Elfstedentocht, het grootste schaatsevenement in Nederland. Al in 1749 meldde de Historische Beschryvinghe van Friesland 'dat goede Schaatse-ryders op een winterse dag alle XI steden van Friesland doorgereden en gezien hebben'.
De eerste officiële Tocht der Tochten van de Vereniging de Friese Elfsteden vond plaats op 7 februari 1912. Van de 38 wedstrijdrijders bereikten er 14 de finish. Winnaar werd Coen de Koning in een tijd van 11 uur en 40 minuten. Ter vergelijking: de winnaars van de laatste Elfstedentochten doken dik onder de 7 uur.
In het Schaatsmuseum glijden alle kampioenen voorbij. Er zijn Elfstedenkruisjes, bekers, penningen, foto's, knipsels, stempelkaarten en talloze andere herinneringen en curiositeiten. Ook de tragiek komt aan bod. In een vitrine ligt de afgevroren teen van Tinus Udding, stille getuige van die beruchte tocht van 18 januari 1963, de eerste die door de televisie live werd verslagen. Alles zat tegen: slecht ijs, strenge vorst, felle wind en gemene stuifsneeuw. Die witte hel richtte een slagveld aan onder de deelnemers. Van de 9294 ingeschreven toerrijders volbrachten er slechts 69 de tocht. Van de 568 vertrokken wedstrijdrijders kwamen er 57 in Leeuwarden aan. Reinier Paping arriveerde als eerste op de Grote Wielen. Voor hem duurde de marteling 10 uur en 54 minuten.
De collectie van het Eerste Friese Schaatsmuseum bestaat verder uit een originele schaatsenmakerij, sleden, tegels, prenten en een diorama. Adres: Kleine Weide 1-3.
TIP: Het Schaatsmuseum deelt de voordeur met een atelier waar het beroemde Hindelooper schilderwerk wordt vervaardigd. Wie de kunstenaars op de vingers wil kijken en schilderwerk of houtsnijkunst wil kopen, kan ook terecht in diverse ateliers aan de Nieuwstad, Buren en Nieuwe Weide.
