Delft wordt ook wel Klein Amsterdam genoemd, vanwege de vele grachten en de oud-Hollandse huisjes. Al sinds de 17de eeuw pronkt de stad met zijn Delfts Blauw. Hoe mooi het ook is, helemaal zelf bedacht hebben ze het niet. De Delftse aardewerkbakkers keken de kunst af van Chinese porseleinmakers. In het Museum Lambert van Meerten (Oude Delft 199) zijn de Chinese en Hollandse motieven met elkaar te vergelijken.
Maar origineel of niet, het Delfts Blauw is wereldberoemd en van grote schoonheid. Royal Blue, zoals het internationaal wordt genoemd, is onverbrekelijk verbonden met Koninklijke Porceleyne Fles. Die maakt sinds 1653 op ambachtelijke wijze gebruiksvoorwerpen en kunstobjecten.
De fabriek van de Koninklijke Porceleyne Fles is geopend voor bezoekers. Dagelijks zijn er demonstraties en rondleidingen, onder meer door het bedrijfsmuseum. Dat geeft een beeld van de rijke geschiedenis van het bedrijf en verhaalt over enkele huzarenstukjes. Bijvoorbeeld het grootste tegeltableau dat ooit in Nederland is gemaakt. Het is een reproductie op ware grootte van Rembrandts Nachtwacht. De versteende versie bestaat uit 480 tegels. Adres: Rotterdamseweg 196.
TIP: Twee andere Delftse aardewerkfabrieken zijn eveneens voor het publiek geopend: De Candelaer, Kerkstraat 14 en De Delftse Pauw, Delftweg 133.
Ook in Gouda wordt Delfts Blauw gemaakt. Dat is te zien bij Delft Blue Pottery De Drietand, Stavorenweg 5, en Plateelfabriek Nederlandse Keramische Industrie, Lage Gouwe 34.
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was Delft het hoofdkwartier van Willem van Oranje, de leider van de Nederlandse vrijheidsstrijd tegen Spanje. De Spanjolen zetten een vette prijs op zijn hoofd. Huurmoordenaars schoten toe om het bloedgeld in de wacht te slepen. Telkens wist Willem de Zwijger te ontsnappen. Maar op 10 juli 1584 liet het geluk de prins in de steek. In zijn residentie Het Prinsenhof loste Balthasar Gerards twee dodelijke schoten en pleegde daarmee een van de bekendste moorden uit de vaderlandse geschiedenis.
De laatste woorden van de 'vader des vaderlands' waren: 'Mon Dieu, ayez pitié de mon âme et de ce pauvre peuple' ('Mijn God, ontferm u over mijn ziel en over dit arme volk'). De laatste woorden van Balthasar Gerards zijn niet genotuleerd. Maar het zullen wel doodskreten zijn geweest, want de moordenaar werd kort na de aanslag gegrepen en naar de pijnbank gesleept. De scherprechters leverden geen half werk. Zij koelden hun woede met gloeiende ijzers op het slachtoffer, trokken stukken vlees uit zijn armen en benen, sneden de buik en borst open en rukten de darmen en het nog kloppende hart uit het lijf. En alsof dat nog niet genoeg was, werd Balthasar Gerards voor de zekerheid ook nog onthoofd. Sinister detail: de Spanjaarden stuurden de beloning voor de moord naar de ouders van Balthasar Gerards.
De moord op Willem van Oranje is een historische gebeurtenis, die de geschiedenis van Nederland blijvend heeft bepaald. Dat is een van de redenen waarom de plaats van het misdrijf op de Top 100 van monumenten is geplaatst. Het Sint-Agathaklooster, dat al in 1400 wordt genoemd, herbergt tegenwoordig het Stedelijk Museum Het Prinsenhof. De collectie omvat schilderkunst van Delftse meesters uit de 16de en 17de eeuw, portretten, tapijten, Delfts aardewerk, zilver en hedendaagse kunst. In het trappenhuis waar de prins werd vermoord zijn nog altijd de kogelinslagen te zien. Achter een plaatje perspex weliswaar, want veel bezoekers konden met hun tengels niet van de stille getuigen afblijven. Door al dat gepeuter dreigden de kogelgaatjes in mortierinslagen te veranderen. Adres: St.-Agathaplein 1.
Prins Willem van Oranje zwijgt tot de Jongste Dag als het graf in een schitterende tombe in de Grote Kerk aan de Markt. In 1614 startte Hendrick de Keyser met de bouw van het praalgraf. Zijn zoon Pieter voltooide de klus in 1621. Er is gebruikgemaakt van veel versieringen, marmer en brons. Vanwege die combinatie van verschillende materialen, de symbolische betekenis voor de natie en het schitterende beeldhouwwerk (let bijvoorbeeld op het hondje aan de voeten van de prins) is dit het belangrijkste 17de-eeuwse grafmonument van ons land en daarom is het in de Top 100 geplaatst.
In de Grote Kerk zijn ook veertig andere Oranjetelgen bijgezet.
TIP: Het Prinsenhof, de Grote Kerk en diverse andere monumenten kunnen praten. Zij vertellen op boeiende wijze hun levensverhaal. Wie ernaar wil luisteren kan bij onder andere de VVV een draagbare cd-romspeler huren (legitimatie verplicht). Dat hightech speeltje schakelt automatisch in zodra de stadswandelaar in de buurt een van de panden komt. Leiden* had de primeur van de 'sprekende gevels'.
In het Armamentarium, in de 17de eeuw gebouwd als wapenarsenaal, neemt het grootste legermuseum van Nederland de bezoekers mee door de militaire geschiedenis van ons land. Het toont de ontwikkeling van wapens en werktuigen van de prehistorie tot heden. Ook de vredestaken van het Nederlandse leger komen aan bod. Uitgebreide aandacht is er voor de ontwikkeling van het leger tijdens en tussen de twee wereldoorlogen. Uniformen, wapens en gebruiksvoorwerpen geven een goed beeld van het soldatenleven uit die periode. Te zien zijn onder meer een tram met gemobiliseerde soldaten uit 1914, een loopgraaf uit de Tweede Wereldoorlog, een keukenwagen van rond 1930 en de Duitse V1- en V2-wapens, die vrijwel nergens anders meer zo compleet voor het publiek te zien zijn. Het Legermuseum beschikt verder over een fraaie collectie schilderijen, prenten, maquettes, diorama's, foto's, videobeelden, diaprojecties en de grootste militair-historische bibliotheek van Nederland (250.000 publicaties). Adres: Korte Geer 1.
Slangen en andere reptielen zijn niet eng, maar juist heel fascinerend. Dat is de blijde boodschap van de Reptielenzoo Serpo. Toch zal menigeen slikken bij het zien van de grootste verzameling gifslangen in West-Europa. De honderden cobra's, adders, pythons, boa constrictors en andere levende (gif)slangen leven in natuurgetrouw ingerichte terraria. Serpo gunt de bezoekers ook een blik in de mysterieuze wereld van de krokodillen, schildpadden, hagedissen en spinnen. In de Reptielenzoo is ook een Natuur-Historisch Herpetologisch Museum met wetenswaardigheden over reptielen en amfibieën. Het museum belicht de relatie die deze dieren hebben met bijvoorbeeld het geloof en de cultuur. Dat die relatie al heel oud is bewijzen bijvoorbeeld de bijbel en de vondsten van gemummificeerde heilige slangen en krokodillen in het oude Egypte. Adres: Stationsplein 8.
J.C. van Marken, directeur van de Gist- en Spiritusfabriek, had hart voor zijn werknemers. Hij was een van de eersten die een cao invoerden. Ook liet hij het eerste personeelsblad van de persen rollen. Omdat hij veel waarde hechtte aan goede huisvesting liet de sociaal bewogen en vooruitstrevende Van Marken in 1885 een complete woonwijk voor zijn eigen arbeiders bouwen. Dit Agnetapark is de eerste fabriekswoonwijk in Nederland. Het parkachtige wijkje is in de jaren negentig van de 20ste eeuw gerestaureerd.
Het Agnetapark is een ontwerp van de architecten E. Gugel en F.M.L. Kerkhoff. Het bestaat uit arbeiderswoningen met een tuintje, die in kleine groepjes bij elkaar staan, twee winkels en een onderwijscentrum. Een ontspanningsgebouw en de villa van Van Marken zijn inmiddels gesloopt. De wijk, met zijn waterpartijen en slingerende stratenpatroon, werd in de jaren 1925-1927 uitgebreid en is grotendeels nog intact. Vanwege de sociale achtergrond van het project en de bijzondere stedenbouwkundige kwaliteiten belandde het Agnetapark in de Monumenten Top 100.
TIP: Een ander fraai voorbeeld van fabrieksnederzettingen zijn Batadorp (NB), gebouwd voor de arbeiders van de Bata Schoenenfabriek, en Heveadorp bij Renkum (G), in 1915 gesticht door de rubberfabriek Hevea.
