Het woord neurotisch verwijst naar een psychische toestand, waarbij men op een ineffectieve manier reageert op problemen. Neurotische personen komen daardoor vaak vast te zitten in een vast stramien van dwangmatig handelen en denken, aangestuurd door angsten en onzekerheden.
De oorzaak van neurotisch gedrag bij mensen ligt in gebeurtenissen die niet goed zijn verwerkt. Deze gebeurtenissen worden vervolgens verdrongen. Wanneer mensen gebeurtenissen niet verwerken maar verdringen, leren ze niet effectief om te gaan met een situatie. Hierdoor ontstaat angst en onzekerheid. Om grip te krijgen op de situatie kunnen deze mensen gaan handelen en denken op een manier die op anderen 'raar' kan overkomen.
Zo kunnen ze onverklaarbare fobieën en angsten ontwikkelen, of zich heel hysterisch, somber of onzeker gaan gedragen. Soms hebben neurotische mensen last van dwanggedachten en -handelingen. Dwanggedachten zijn steeds terugkerende, nare gedachten, zoals 'het huis staat in brand' of 'alles om me heen kan me besmetten'. Dwanghandelingen zijn de bijbehorende handelingen die de persoon van zichzelf uit moet voeren, zoals teruglopen om voor de tweede keer het lichtknopje te controleren, of twintig keer per dag de handen wassen. Neurotisch gedrag dat het dagelijks leven belemmert wordt 'neurose' genoemd. Wanneer dit gepaard gaat met dwanggedachten en -handelingen heet het 'dwangneurose'.
