ECHELON is de codenaam voor een wereldwijd spionagenetwerk dat opereert namens de Verenigde Staten, Canada, Verenigd Koninkrijk, Australië en Nieuw-Zeeland en waarmee vele vormen van communicatie worden afgeluisterd.
Nadat de eerder genoemde vijf landen in 1947 het UKUSA-akkoord afsloten, werd het netwerk opgezet met het oorspronkelijke doel om belangrijke informatie tussen de Sovjet-Unie en haar bondgenoten te onderscheppen tijdens de Koude Oorlog. Sinds het einde van die oorlog wordt het systeem voornamelijk gebruikt om mogelijke criminele activiteiten op te sporen, zoals drugshandel en terroristische aanslagen. Het systeem doorzoekt hiervoor met behulp van zogenaamde targets ofwel sleutelwoorden het radio- fax-, e-mail-, telefoon- en dataverkeer af. Deze targets (bijvoorbeeld een naam, telefoonnummer of e-mailadres) zijn opgenomen in zogenaamde dictionary's (woordenboeken), en met behulp hiervan wordt de informatie gescand, gefilterd en geanalyseerd.
De naam ECHELON zou zijn ontleend aan het gelijknamige type computer uit de jaren 70. In het Engels is echelon tevens een gestructureerde groep waarbij de individuen of eenheden op eenzelfde afstand zijn gepositioneerd. In die zin zou de naam ook kunnen verwijzen naar de over de hele wereld strategisch geplaatste radarinstallaties waarmee de informatie wordt onderschept.
